1. Giới Thiệu

1.1. Tầm Quan Trọng Của Lắng Nghe Chủ Động Trong Giảng Dạy

Lắng nghe chủ động không chỉ là một kỹ năng giao tiếp quan trọng mà còn đóng vai trò then chốt trong quá trình giảng dạy. Khi giáo viên thực sự lắng nghe học viên một cách chủ động, họ không chỉ tiếp thu thông tin mà còn thể hiện sự quan tâm chân thành. Điều này tạo ra một môi trường học tập cởi mở, giúp học viên cảm thấy an toàn và thoải mái chia sẻ suy nghĩ, từ đó nâng cao sự kết nối giữa giáo viên và học viên.

Trong lớp học, học viên không chỉ tiếp thu kiến thức từ giáo viên mà còn có nhu cầu được lắng nghe, thấu hiểu. Khi nhận thấy giáo viên chú ý đến ý kiến của mình, học viên sẽ có động lực học tập tốt hơn. Ngược lại, nếu giáo viên chỉ giảng dạy một chiều mà không quan tâm đến phản hồi từ học viên, quá trình học tập có thể trở nên kém hiệu quả. Chính vì thế, lắng nghe chủ động là một trong những kỹ năng thiết yếu mà mỗi giáo viên cần rèn luyện để nâng cao chất lượng giảng dạy.

1.2. Lợi Ích Của Sự Kết Nối Với Học Viên Qua Lắng Nghe Chủ Động

Việc áp dụng kỹ thuật lắng nghe chủ động trong giảng dạy mang lại nhiều lợi ích đáng kể, bao gồm:

• Xây dựng lòng tin: Khi học viên cảm thấy được lắng nghe và tôn trọng, họ sẽ tin tưởng giáo viên hơn. Điều này giúp tạo ra một môi trường học tập tích cực và hỗ trợ sự phát triển cá nhân của học viên.
• Tăng sự tham gia của học viên: Một giáo viên biết cách lắng nghe chủ động sẽ khuyến khích học viên đóng góp ý kiến nhiều hơn, từ đó tạo nên lớp học sôi động, hấp dẫn.
• Cải thiện hiệu suất học tập: Khi học viên cảm thấy mình được quan tâm, họ sẽ có động lực học tập mạnh mẽ hơn. Sự đồng hành sát sao của giáo viên giúp học viên hiểu bài nhanh hơn và duy trì sự tập trung tốt hơn.
• Điều chỉnh phương pháp giảng dạy: Lắng nghe chủ động giúp giáo viên nhận diện được khó khăn của học viên, từ đó điều chỉnh nội dung giảng dạy sao cho phù hợp với nhu cầu thực tế. Đây là yếu tố quan trọng giúp nâng cao chất lượng giảng dạy và đảm bảo mỗi học viên đều có thể tiếp thu kiến thức một cách tốt nhất.

 

2. Lắng Nghe Chủ Động Là Gì?

2.1. Định Nghĩa Và Các Yếu Tố Cốt Lõi

Lắng nghe chủ động là quá trình tiếp nhận thông tin một cách có ý thức, trong đó người nghe không chỉ đơn thuần tiếp thu lời nói mà còn thể hiện sự quan tâm, đồng cảm và phản hồi phù hợp. Đây là một kỹ năng quan trọng trong giảng dạy vì nó giúp xây dựng sự kết nối mạnh mẽ giữa giáo viên và học viên. Một số yếu tố cốt lõi của lắng nghe chủ động bao gồm:

• Chú ý toàn diện: Khi lắng nghe, giáo viên cần tập trung hoàn toàn vào người nói, tránh các yếu tố gây xao nhãng như điện thoại, máy tính hoặc những suy nghĩ riêng.
• Phản hồi tích cực: Để học viên cảm thấy được lắng nghe, giáo viên có thể thể hiện sự đồng tình bằng cách gật đầu, đặt câu hỏi hoặc đưa ra nhận xét phù hợp. Điều này không chỉ khuyến khích học viên nói nhiều hơn mà còn giúp họ tự tin bày tỏ suy nghĩ của mình.
• Diễn giải lại thông tin: Nhằm đảm bảo hiểu đúng ý của học viên, giáo viên có thể diễn giải lại thông tin bằng cách sử dụng những câu như “Vậy em đang gặp khó khăn với phần này đúng không?” hoặc “Ý em là… đúng không?”. Điều này giúp tránh hiểu lầm và đồng thời khuyến khích học viên mở rộng suy nghĩ của mình.

2.2. Phân Biệt Lắng Nghe Chủ Động Và Lắng Nghe Thụ Động

Trong giảng dạy, có sự khác biệt rõ rệt giữa lắng nghe chủ động và lắng nghe thụ động:

• Lắng nghe chủ động: Đây là quá trình lắng nghe có chủ đích, trong đó giáo viên tập trung hoàn toàn vào học viên, thể hiện sự quan tâm qua ánh mắt, ngôn ngữ cơ thể và phản hồi bằng lời nói. Giáo viên cũng có thể đặt câu hỏi để hiểu sâu hơn về quan điểm của học viên, giúp họ cảm thấy được tôn trọng và khuyến khích họ phát biểu nhiều hơn.
• Lắng nghe thụ động: Ngược lại, lắng nghe thụ động là khi người nghe chỉ tiếp nhận thông tin một cách hời hợt, không có sự phản hồi hoặc tương tác. Trong lớp học, nếu giáo viên chỉ nghe mà không đặt câu hỏi hoặc không thể hiện sự quan tâm, học viên có thể cảm thấy bị bỏ rơi hoặc không được đánh giá cao.

Việc chuyển đổi từ lắng nghe thụ động sang lắng nghe chủ động không chỉ giúp giáo viên cải thiện chất lượng giảng dạy mà còn tạo ra một môi trường học tập thân thiện, khuyến khích sự tương tác và phát triển tư duy của học viên.

 

3. Tầm Quan Trọng Của Lắng Nghe Chủ Động Trong Giảng Dạy

3.1. Thúc Đẩy Sự Tương Tác Và Xây Dựng Lòng Tin Với Học Viên

Lắng nghe chủ động không chỉ giúp giáo viên hiểu rõ hơn về học viên mà còn tạo ra một môi trường học tập thân thiện, nơi học viên cảm thấy an toàn để chia sẻ suy nghĩ và thắc mắc của mình. Khi học viên tin rằng giáo viên thực sự quan tâm đến họ, họ sẽ dễ dàng mở lòng hơn và chủ động tham gia vào bài học.

Một giáo viên có kỹ năng lắng nghe chủ động có thể:

• Khuyến khích học viên đặt câu hỏi mà không sợ bị đánh giá.
• Giúp học viên cảm thấy được tôn trọng và quan tâm.
• Tạo động lực để học viên chủ động trong quá trình học tập.

3.2. Hiểu Sâu Hơn Về Nhu Cầu Và Khó Khăn Của Học Viên

Mỗi học viên có một cách tiếp thu kiến thức khác nhau. Một số người học nhanh qua nghe giảng, một số lại cần thực hành nhiều hơn. Bằng cách lắng nghe chủ động, giáo viên có thể nhận diện được những khó khăn cụ thể mà học viên đang gặp phải, từ đó điều chỉnh phương pháp giảng dạy sao cho phù hợp nhất.

Ví dụ, nếu một học viên gặp khó khăn trong phát âm nhưng lại ngại nói, giáo viên có thể tạo môi trường thoải mái hơn bằng cách khuyến khích thực hành theo nhóm thay vì yêu cầu đọc to trước lớp.

3.3. Cải Thiện Hiệu Quả Giảng Dạy Và Giúp Học Viên Tiến Bộ Nhanh Hơn

Một lớp học có sự kết nối tốt giữa giáo viên và học viên sẽ có chất lượng giảng dạy cao hơn. Khi học viên cảm thấy họ được lắng nghe và hỗ trợ, họ sẽ có động lực để học tập tích cực hơn, từ đó nâng cao kết quả học tập.

 

4. Các Kỹ Thuật Lắng Nghe Chủ Động Dành Cho Giáo Viên

Lắng nghe chủ động là một trong những kỹ năng quan trọng giúp giáo viên xây dựng sự kết nối vững chắc với học viên. Khi giáo viên thực hành lắng nghe một cách có chủ đích, học viên sẽ cảm thấy được tôn trọng, tự tin hơn trong giao tiếp và sẵn sàng chia sẻ ý kiến. Dưới đây là năm kỹ thuật giúp giáo viên cải thiện khả năng lắng nghe chủ động trong lớp học.

4.1. Duy Trì Giao Tiếp Bằng Mắt Và Ngôn Ngữ Cơ Thể Tích Cực

Giao tiếp bằng mắt là một yếu tố quan trọng trong việc tạo ra sự kết nối giữa giáo viên và học viên. Khi giáo viên duy trì ánh mắt với người đang nói, học viên sẽ cảm nhận được sự quan tâm chân thành và có động lực để tiếp tục bày tỏ suy nghĩ. Bên cạnh đó, việc sử dụng các cử chỉ như gật đầu, mỉm cười hoặc nghiêng đầu khi nghe không chỉ giúp thể hiện sự chú ý mà còn góp phần khuyến khích học viên tự tin giao tiếp hơn.

Ngoài ra, giáo viên nên chú ý đến tư thế cơ thể khi lắng nghe. Một tư thế thoải mái, hơi nghiêng người về phía trước sẽ thể hiện sự cởi mở, sẵn sàng lắng nghe. Tránh khoanh tay hoặc nhìn ra chỗ khác, vì những hành động này có thể tạo cảm giác xa cách và khiến học viên ngại chia sẻ.

4.2. Lặp Lại Và Diễn Giải Lại Ý Kiến Của Học Viên

Một trong những cách giúp học viên cảm thấy được thấu hiểu là giáo viên có thể lặp lại hoặc diễn giải lại những gì họ vừa nói. Điều này không chỉ giúp xác nhận rằng giáo viên đã hiểu đúng nội dung mà còn thể hiện sự quan tâm thực sự đến suy nghĩ của học viên.

Ví dụ, khi học viên phát biểu, giáo viên có thể phản hồi bằng các câu như:

• “Vậy em đang nói rằng…”
• “Có phải ý của em là…”

Việc diễn giải lại giúp giáo viên kiểm tra sự chính xác trong việc tiếp nhận thông tin, đồng thời giúp học viên có cơ hội điều chỉnh hoặc bổ sung ý kiến nếu cần. Điều này cũng góp phần nâng cao sự kết nối giữa giáo viên và học viên, tạo ra môi trường học tập cởi mở hơn.

4.3. Đặt Câu Hỏi Mở Để Khuyến Khích Học Viên Bày Tỏ Ý Kiến

Thay vì sử dụng các câu hỏi đóng với câu trả lời “có” hoặc “không”, giáo viên nên đặt câu hỏi mở để kích thích tư duy phản biện và khuyến khích học viên phát biểu ý kiến.

Một số ví dụ về câu hỏi mở mà giáo viên có thể sử dụng:

• “Em nghĩ thế nào về vấn đề này?”
• “Có cách nào khác để giải quyết tình huống này không?”

Những câu hỏi này giúp học viên suy nghĩ sâu hơn về vấn đề, thể hiện quan điểm cá nhân và phát triển khả năng diễn đạt bằng tiếng Anh. Đồng thời, việc đặt câu hỏi mở cũng cho phép giáo viên hiểu rõ hơn về suy nghĩ và cách tiếp cận vấn đề của từng học viên, từ đó tạo nên sự kết nối chặt chẽ hơn trong lớp học.

4.4. Tránh Ngắt Lời Và Phản Hồi Một Cách Đồng Cảm

Ngắt lời học viên khi họ đang phát biểu có thể làm giảm sự tự tin và khiến họ e ngại khi giao tiếp trong lớp. Thay vào đó, giáo viên nên kiên nhẫn lắng nghe đến khi học viên kết thúc ý kiến của mình, sau đó mới đưa ra phản hồi.

Một phản hồi đồng cảm có thể bao gồm việc công nhận quan điểm của học viên, thể hiện sự đồng tình hoặc đưa ra những gợi ý mang tính xây dựng. Ví dụ:

• “Thầy/cô hiểu quan điểm của em, đó là một góc nhìn rất thú vị!”
• “Ý kiến này rất hay, nhưng em có nghĩ rằng có cách nào khác để tiếp cận không?”

Cách tiếp cận này giúp học viên cảm thấy ý kiến của mình có giá trị, từ đó tạo động lực để họ tham gia thảo luận nhiều hơn.

4.5. Sử Dụng Kỹ Thuật Phản Chiếu Để Xác Nhận Sự Hiểu Biết

Kỹ thuật phản chiếu là một phương pháp hiệu quả giúp giáo viên kiểm tra sự hiểu biết của mình về những gì học viên đang truyền đạt. Khi sử dụng kỹ thuật này, giáo viên sẽ phản hồi lại ý kiến của học viên bằng cách sử dụng ngôn ngữ của họ nhưng với cách diễn đạt khác, giúp làm rõ vấn đề hơn.

Ví dụ:

• Học viên: “Em nghĩ rằng bài tập này hơi khó vì có quá nhiều từ mới.”
• Giáo viên: “Em thấy bài này hơi khó vì có nhiều từ vựng mà em chưa quen thuộc, đúng không?”

Việc phản chiếu không chỉ giúp học viên cảm thấy được lắng nghe mà còn khuyến khích họ giải thích kỹ hơn nếu có sự hiểu lầm. Điều này giúp tạo ra môi trường học tập tương tác và hỗ trợ lẫn nhau.

 

5. Ứng Dụng Lắng Nghe Chủ Động Trong Lớp Học

Lắng nghe chủ động không chỉ là một kỹ năng giao tiếp quan trọng mà còn là yếu tố cốt lõi giúp giáo viên tạo ra một môi trường học tập hiệu quả. Khi giáo viên thực hành lắng nghe chủ động, học viên sẽ cảm thấy được tôn trọng và có động lực để tham gia vào bài học nhiều hơn. Điều này giúp xây dựng sự kết nối bền vững giữa giáo viên và học viên, từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy.

5.1. Cách Tạo Môi Trường Học Tập Khuyến Khích Sự Chia Sẻ

Môi trường lớp học có tác động rất lớn đến khả năng kết nối giữa giáo viên và học viên. Một không gian học tập an toàn, không phán xét sẽ giúp học viên tự tin hơn khi bày tỏ suy nghĩ của mình. Giáo viên có thể áp dụng một số cách sau để tạo môi trường khuyến khích sự chia sẻ:

• Sử dụng lời nói tích cực: Thay vì chỉ ra lỗi sai một cách tiêu cực, giáo viên nên khuyến khích học viên bằng những lời động viên, như: “Câu trả lời của em rất thú vị! Em có thể giải thích thêm không?”
• Không chỉ trích lỗi sai, mà hướng dẫn cách cải thiện: Khi học viên mắc lỗi, giáo viên nên tập trung vào cách giúp họ tiến bộ thay vì chỉ đơn thuần chỉ ra lỗi.
• Tạo không gian an toàn để học viên chia sẻ: Đảm bảo rằng mọi ý kiến đều được lắng nghe mà không bị chê cười hoặc bác bỏ ngay lập tức. Điều này giúp học viên cảm thấy thoải mái khi đưa ra quan điểm cá nhân.

5.2. Xây Dựng Văn Hóa Lớp Học Dựa Trên Sự Tôn Trọng Và Thấu Hiểu

Một lớp học hiệu quả không chỉ là nơi giáo viên truyền đạt kiến thức mà còn là nơi học viên cảm thấy được tôn trọng và thấu hiểu. Giáo viên cần đóng vai trò là người hướng dẫn, khuyến khích sự lắng nghe chủ động giữa các học viên với nhau, chứ không chỉ giữa giáo viên và học viên.

• Khuyến khích học viên lắng nghe lẫn nhau: Trong các buổi thảo luận, giáo viên có thể yêu cầu học viên nhắc lại hoặc diễn giải lại ý kiến của bạn cùng lớp để đảm bảo họ thực sự lắng nghe.
• Dùng ngôn ngữ cơ thể tích cực: Duy trì giao tiếp bằng mắt, gật đầu và thể hiện sự quan tâm đến từng học viên khi họ phát biểu.
• Thể hiện sự đồng cảm: Nếu học viên gặp khó khăn khi bày tỏ ý kiến, giáo viên có thể giúp họ bằng cách đặt câu hỏi gợi mở hoặc đưa ra phản hồi mang tính hỗ trợ.

5.3. Kết Hợp Lắng Nghe Chủ Động Vào Các Hoạt Động Nhóm Và Thảo Luận

Các hoạt động nhóm là cơ hội tuyệt vời để học viên thực hành kỹ năng lắng nghe chủ động. Giáo viên có thể áp dụng các phương pháp sau để nâng cao hiệu quả làm việc nhóm:

• Đặt câu hỏi mở: Khi một nhóm đang thảo luận, giáo viên có thể tham gia bằng cách đặt câu hỏi như: “Cả nhóm nghĩ gì về quan điểm này?” hoặc “Có cách tiếp cận nào khác không?”
• Tóm tắt ý kiến của học viên: Sau mỗi phần thảo luận, giáo viên có thể tổng hợp lại những điểm chính để giúp học viên hiểu nhau hơn.
• Đóng vai trò quan sát viên: Đôi khi, thay vì trực tiếp tham gia, giáo viên có thể quan sát và đưa ra nhận xét về cách học viên giao tiếp với nhau, từ đó hướng dẫn họ cải thiện kỹ năng lắng nghe.

 

6. Những Sai Lầm Cần Tránh Khi Lắng Nghe Học Viên

Dù lắng nghe chủ động mang lại nhiều lợi ích, nhưng nếu không thực hiện đúng cách, giáo viên có thể vô tình làm giảm sự kết nối với học viên. Dưới đây là một số sai lầm phổ biến cần tránh:

6.1. Lắng Nghe Nhưng Không Thực Sự Thấu Hiểu

Lắng nghe mà không thực sự quan tâm đến cảm xúc hoặc ý nghĩa sâu xa của học viên sẽ không mang lại hiệu quả. Một số giáo viên có thể nghe để đáp lại thay vì nghe để hiểu, dẫn đến việc phản hồi không phù hợp với nhu cầu của học viên. Thay vào đó, giáo viên nên đặt mình vào vị trí của học viên để hiểu rõ hơn về những khó khăn mà họ gặp phải.

Ví dụ, nếu một học viên chia sẻ rằng họ cảm thấy mất tự tin khi nói tiếng Anh, thay vì chỉ nói “Em cứ mạnh dạn lên!”, giáo viên có thể đặt câu hỏi để hiểu rõ nguyên nhân: “Em có thể chia sẻ điều gì khiến em cảm thấy lo lắng không?”

6.2. Phản Ứng Vội Vàng Mà Không Kiểm Chứng Thông Tin

Đôi khi, giáo viên có thể vội vàng đưa ra phản hồi mà chưa hiểu rõ vấn đề. Điều này có thể làm học viên cảm thấy bị đánh giá sai hoặc không được lắng nghe đầy đủ. Để tránh sai lầm này, giáo viên có thể sử dụng kỹ thuật xác nhận lại thông tin:

• “Có phải ý em là…?”
• “Thầy/cô hiểu đúng không nếu nói rằng…?”

Những câu hỏi như vậy giúp học viên có cơ hội làm rõ suy nghĩ của mình và giảm nguy cơ hiểu nhầm.

6.3. Thiếu Kiên Nhẫn Khi Học Viên Diễn Đạt Ý Kiến

Một số học viên có thể mất nhiều thời gian để diễn đạt suy nghĩ của họ, đặc biệt là trong môi trường học tiếng Anh. Nếu giáo viên tỏ ra sốt ruột hoặc thúc ép học viên trả lời nhanh, họ có thể cảm thấy áp lực và ngại phát biểu trong tương lai.

Thay vào đó, giáo viên nên kiên nhẫn lắng nghe, tạo điều kiện để học viên diễn đạt một cách thoải mái. Nếu cần thiết, giáo viên có thể gợi ý hoặc cung cấp từ vựng để giúp học viên trình bày ý kiến dễ dàng hơn.

 

7. Cải Thiện Kỹ Năng Lắng Nghe Chủ Động Của Giáo Viên

Lắng nghe chủ động là yếu tố quan trọng giúp giáo viên xây dựng sự kết nối với học viên, tạo môi trường học tập hiệu quả. Khi giáo viên thực sự lắng nghe, họ có thể hiểu rõ nhu cầu của học viên, điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp và nâng cao chất lượng lớp học.

7.1. Rèn Luyện Kỹ Năng Thông Qua Thực Hành Hàng Ngày

Lắng nghe là một kỹ năng cần được trau dồi liên tục. Giáo viên có thể bắt đầu bằng cách tập trung hoàn toàn vào học viên khi họ phát biểu, tránh cắt lời và phản hồi dựa trên những gì học viên thực sự nói. Ngoài ra, việc đặt câu hỏi mở giúp mở rộng cuộc trò chuyện, tạo điều kiện để học viên bày tỏ suy nghĩ một cách tự nhiên hơn.

7.2. Nhận Phản Hồi Từ Học Viên Để Điều Chỉnh Phương Pháp Giảng Dạy

Nhận phản hồi từ học viên không chỉ giúp giáo viên hiểu rõ mức độ tiếp thu của lớp mà còn thể hiện sự quan tâm đến trải nghiệm học tập của họ. Giáo viên có thể thu thập phản hồi thông qua khảo sát, trao đổi trực tiếp hoặc quan sát thái độ của học viên trong lớp để kịp thời điều chỉnh phương pháp giảng dạy.

7.3. Học Hỏi Từ Đồng Nghiệp Và Tham Gia Các Khóa Đào Tạo Về Kỹ Năng Lắng Nghe

Lắng nghe chủ động không chỉ áp dụng với học viên mà còn quan trọng trong giao tiếp với đồng nghiệp. Học hỏi kinh nghiệm từ những giáo viên khác giúp mở rộng góc nhìn và nâng cao kỹ năng. Bên cạnh đó, tham gia các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ năng lắng nghe sẽ giúp giáo viên cập nhật những phương pháp giảng dạy mới, nâng cao hiệu quả giảng dạy và sự kết nối với học viên.

 

Kết Luận

Lắng nghe chủ động không chỉ giúp giáo viên cải thiện hiệu quả giảng dạy mà còn tạo ra một môi trường học tập tích cực, nơi học viên cảm thấy được tôn trọng và khuyến khích phát triển. Hãy bắt đầu áp dụng các kỹ thuật này ngay hôm nay để nâng cao sự kết nối với học viên của bạn!

 

Về ETP TESOL

Hãy chia sẻ thắc mắc của bạn đến chuyên mục ‘Thầy cô hỏi, ETP TESOL trả lời’ để được nhận ngay sự giải đáp và hỗ trợ từ đội ngũ giảng viên chuyên nghiệp giàu kinh nghiệm của ETP TESOL. Gửi câu hỏi tại https://bit.ly/YOUask_ETPTESOLanswer và cùng nhau nâng cao chất lượng giảng dạy tiếng Anh của mình nhé!