Các yếu tố ảnh hưởng đếnphương pháp giảng dạy là những yếu tố quyết định cách giáo viên lựa chọn, tổ chức và triển khai bài học sao cho đạt hiệu quả cao nhất. Mỗi lớp học, mỗi nhóm học sinh đều có đặc điểm riêng, vì vậy không thể áp dụng một phương pháp duy nhất cho tất cả. Việc hiểu rõ những yếu tố tác động này giúp người dạy biếtlinh hoạt điều chỉnh cách truyền đạt, giúp bài giảng trở nên sinh động, gần gũi và phù hợp hơn với thực tế lớp học.

Trước hết,đặc điểm của người học là yếu tố quan trọng hàng đầu. Mỗi học sinh có độ tuổi, trình độ nhận thức, khả năng tiếp thu và phong cách học tập khác nhau. Ví dụ, học sinh tiểu học thường hứng thú với hình ảnh, trò chơi, trong khi học sinh trung học lại thích được tranh luận và khám phá vấn đề. Nếu người thầy hiểu rõ tâm lý và nhu cầu của từng lứa tuổi, họ sẽ biết cách thiết kế hoạt động học tập phù hợp, vừa khơi gợi hứng thú, vừa phát triển năng lực của học sinh.

Bên cạnh đó,mục tiêu của bài học cũng ảnh hưởng trực tiếp đến phương pháp giảng dạy. Có bài học chú trọng rèn luyện kỹ năng, có bài hướng đến mở rộng kiến thức hoặc phát triển tư duy sáng tạo. Chẳng hạn, khi dạy kỹ năng nói tiếng Anh, phương pháp “học hợp tác” hoặc “thực hành giao tiếp” sẽ hiệu quả hơn so với việc chỉ nghe giảng và ghi chép. Ngược lại, khi cần truyền đạt kiến thức nền tảng, phương pháp thuyết trình hoặc minh họa trực quan lại tỏ ra phù hợp hơn.

Nội dung môn học cũng là một yếu tố không thể bỏ qua. Mỗi môn có đặc thù riêng, đòi hỏi cách tiếp cận khác nhau. Với môn Toán, giáo viên cần chú trọng đến tư duy logic, rèn luyện khả năng phân tích, còn với Ngữ văn, sự cảm thụ, diễn đạt và sáng tạo lại được đặt lên hàng đầu. Do đó, việc hiểu rõ tính chất của môn học sẽ giúp giáo viên lựa chọn phương pháp tương ứng, đảm bảo người học không chỉ hiểu bài mà còn yêu thích môn học ấy.

Ngoài ra,điều kiện cơ sở vật chất và công nghệ hỗ trợ cũng góp phần quan trọng trong việc lựa chọn phương pháp giảng dạy. Một lớp học được trang bị đầy đủ thiết bị nghe nhìn, máy chiếu, bảng tương tác hay phần mềm học trực tuyến sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên áp dụng các phương pháp hiện đại như dạy học qua dự án, dạy học kết hợp (blended learning) hoặc lớp học đảo ngược (flipped classroom).

Ngược lại, ở những nơi còn hạn chế về cơ sở vật chất, giáo viên cần sáng tạo và linh hoạt hơn trong cách trình bày bài giảng, sử dụng đồ dùng trực quan, tranh ảnh hoặc hoạt động nhóm để bù đắp.

Cuối cùng,phong cách giảng dạy và kinh nghiệm của giáo viên cũng là yếu tố quyết định. Một người thầy tâm huyết, am hiểu tâm lý học sinh và có kỹ năng sư phạm tốt sẽ biết cách kết hợp nhiều phương pháp khác nhau để tạo ra giờ học hiệu quả. Kinh nghiệm giúp họ đọc được tín hiệu từ học sinh — khi nào các em hứng thú, khi nào chán nản — để kịp thời thay đổi cách tiếp cận, giúp lớp học luôn sôi nổi và tích cực.

Tựu trung lại, phương pháp giảng dạy không phải là khuôn mẫu cố định, mà l�sự kết hợp tinh tế giữa khoa học và nghệ thuật. Việc lựa chọn đúng phương pháp đòi hỏi người giáo viên phải thấu hiểu học sinh, nắm vững mục tiêu bài học, hiểu rõ nội dung môn học và biết tận dụng tối đa các điều kiện giảng dạy sẵn có. Khi tất cả những yếu tố ấy hòa quyện, bài giảng sẽ trở nên hấp dẫn, hiệu quả và mang lại giá trị thực cho người học.

4. 5 phương pháp giảng dạy phổ biến hiện nay

Trong quá trình giảng dạy, việc lựa chọn phương pháp phù hợp đóng vai trò vô cùng quan trọng. Mỗi phương pháp đều có ưu điểm, hạn chế và phạm vi áp dụng riêng. Dưới đây là nămphương pháp giảng dạy phổ biến hiện nay, được nhiều giáo viên và cơ sở đào tạo áp dụng để mang lại hiệu quả cao trong việc dạy và học.

Trước hết l�phương pháp giảng dạy truyền thống, hay còn gọi là phương pháp thuyết trình. Ở cách dạy này, giáo viên là trung tâm, người giữ vai trò chính trong việc truyền đạt kiến thức. Học sinh chủ yếu nghe giảng, ghi chép và tiếp thu nội dung.

Ưu điểm của phương pháp này là giúp người học nắm vững kiến thức nền tảng một cách hệ thống, đặc biệt hữu ích khi dạy lý thuyết, khái niệm hoặc những môn học mang tính trừu tượng.

Tuy nhiên, hạn chế là học sinh dễ rơi vào trạng thái thụ động nếu bài giảng không đủ sinh động hoặc thiếu tương tác. Vì vậy, người thầy cần biết kết hợp kể chuyện, đặt câu hỏi gợi mở hay sử dụng ví dụ thực tế để duy trì sự chú ý của học sinh.

Tiếp theo l�phương pháp nêu vấn đề (Problem-Based Learning) – một trong những xu hướng dạy học hiện đại được áp dụng rộng rãi. Thay vì truyền đạt toàn bộ kiến thức sẵn có, giáo viên đưa ra một tình huống thực tế, một vấn đề có tính thách thức để học sinh tự phân tích, tìm hiểu và đưa ra giải pháp.

Qua đó, học sinh không chỉ ghi nhớ kiến thức mà còn rèn luyện tư duy phản biện, kỹ năng giải quyết vấn đề và khả năng làm việc nhóm. Đây là phương pháp rất hiệu quả trong các môn học như khoa học, xã hội, hay ngôn ngữ – nơi người học cần khả năng lập luận và sáng tạo để tìm ra câu trả lời phù hợp.

Phương pháp thứ ba l�phương pháp học hợp tác (Cooperative Learning). Thay vì học cá nhân, học sinh được chia thành các nhóm nhỏ để cùng nhau thảo luận, giải quyết bài tập hoặc hoàn thành dự án. Mỗi thành viên có một vai trò khác nhau, từ đó hình thành tinh thần trách nhiệm và kỹ năng phối hợp.

Học hợp tác không chỉ giúp học sinh tiếp thu kiến thức tốt hơn mà còn phát triển kỹ năng giao tiếp, lắng nghe, và thấu hiểu quan điểm của người khác. Phương pháp này tạo ra môi trường học tập cởi mở, nơi mỗi học sinh đều có cơ hội thể hiện ý kiến và đóng góp vào thành công chung của nhóm.

Tiếp đó l�phương pháp dạy học theo dự án (Project-Based Learning) – phương pháp đề cao việc học thông qua hành động. Ở đây, học sinh sẽ được giao một dự án cụ thể, có mục tiêu rõ ràng, thời hạn và sản phẩm hoàn thiện. Ví dụ, khi học về môi trường, các em có thể thực hiện dự án “Xây dựng mô hình tái chế rác tại trường học”.

Trong quá trình đó, học sinh vừa học kiến thức, vừa rèn kỹ năng tìm kiếm thông tin, lập kế hoạch, làm việc nhóm và trình bày kết quả. Ưu điểm nổi bật của phương pháp này là giúp người họcbiến kiến thức thành trải nghiệm thực tế, hiểu sâu hơn về giá trị của bài học và phát triển năng lực toàn diện.

Cuối cùng l�phương pháp lấy người học làm trung tâm (Learner-Centered Approach) – triết lý dạy học được xem là cốt lõi của giáo dục hiện đại. Trong phương pháp này, giáo viên không còn là người “độc quyền tri thức”, mà đóng vai trò như một người hướng dẫn, tạo điều kiện để học sinh tự khám phá.

Mọi hoạt động giảng dạy đều xoay quanh nhu cầu, khả năng và hứng thú của người học. Học sinh được khuyến khích đặt câu hỏi, chia sẻ ý kiến, tự tìm hiểu và tự đánh giá kết quả học tập của mình. Nhờ đó, các em trở nên tự tin, chủ động và phát triển tư duy độc lập, là những phẩm chất cần thiết cho thế kỷ 21.

Tựu trung lại, năm phương pháp trên không tồn tại độc lập mà có thểkết hợp linh hoạt tùy theo đặc điểm môn học, đối tượng học sinh và điều kiện giảng dạy. Một giáo viên giỏi là người biết khi nào nên giảng giải, khi nào nên khơi gợi, khi nào để học sinh tự học và khám phá. Khi phương pháp phù hợp, lớp học sẽ trở thành một không gian sống động, một không gian mà tri thức không chỉ được tiếp thu mà còn được trải nghiệm, sáng tạo và lan tỏa.

5. Cách lựa chọn phương pháp phù hợp

Việclựa chọn phương pháp giảng dạy phù hợp là một trong những yếu tố quan trọng nhất quyết định hiệu quả của quá trình dạy và học. Mỗi đối tượng học sinh, mỗi bài học, thậm chí mỗi tình huống trên lớp đều đòi hỏi người giáo viên phải có sự tinh tế, linh hoạt trong cách lựa chọn và vận dụng phương pháp giảng dạy.

Không có một khuôn mẫu cố định nào có thể áp dụng cho tất cả, bởi bản chất của việc dạy học l�nghệ thuật truyền cảm hứng và thích ứng với con người.

Trước hết, giáo viên cần căn cứ vàođặc điểm và nhu cầu của người học. Học sinh tiểu học thường hứng thú với những phương pháp trực quan, sinh động, nhiều hoạt động thực hành hoặc trò chơi. Trong khi đó, học sinh trung học lại cần những phương pháp kích thích tư duy, tranh luận, nêu vấn đề hoặc học qua dự án.

Người lớn hay sinh viên lại có xu hướng thích được học theo tình huống thực tế, được thảo luận và chia sẻ kinh nghiệm cá nhân. Vì vậy, hiểu rõ người học chính là bước đầu tiên và quan trọng nhất để chọn phương pháp phù hợp.

Bên cạnh đó,mục tiêu bài học cũng là yếu tố không thể bỏ qua. Nếu bài học hướng tới việc truyền đạt kiến thức nền tảng, giáo viên có thể ưu tiên phương pháp thuyết trình kết hợp minh họa. Nếu bài học cần rèn luyện kỹ năng, phương pháp thực hành, học hợp tác hay học qua dự án sẽ hiệu quả hơn.

Chẳng hạn, khi dạy tiếng Anh, giáo viên có thể kết hợp phương pháp giao tiếp (Communicative Approach) với phương pháp phản xạ tự nhiên, giúp học sinh vừa rèn kỹ năng nói, vừa tăng sự tự tin.

Ngoài ra,điều kiện giảng dạy và cơ sở vật chất cũng ảnh hưởng rất lớn đến việc lựa chọn phương pháp. Một lớp học có thiết bị hiện đại, phòng chiếu, internet sẽ thuận lợi hơn cho việc áp dụng phương pháp dạy học kết hợp (Blended Learning) hay lớp học đảo ngược (Flipped Classroom).

Ngược lại, ở môi trường có điều kiện hạn chế, giáo viên cần sáng tạo hơn, sử dụng đồ dùng học tập tự làm, tranh ảnh hoặc hoạt động nhóm để tăng tính tương tác và hiệu quả truyền đạt.

Kinh nghiệm và phong cách giảng dạy của giáo viên cũng đóng vai trò quan trọng. Một giáo viên dày dạn kinh nghiệm sẽ có khả năng “đọc vị” lớp học – biết khi nào học sinh đang tập trung, khi nào các em mất hứng thú để kịp thời thay đổi phương pháp.

Họ cũng hiểu rõ cách kết hợp nhiều phương pháp khác nhau trong cùng một tiết học, chẳng hạn mở đầu bằng trò chơi khởi động, tiếp theo là thuyết trình ngắn gọn, sau đó cho học sinh làm việc nhóm và kết thúc bằng thảo luận mở.

Không chỉ thế, việc lựa chọn phương pháp giảng dạy còn cần hướng đếnsự cân bằng giữa lý thuyết và thực hành. Một giờ học hiệu quả không nên chỉ có kiến thức khô khan, mà cần xen kẽ những hoạt động trải nghiệm, tình huống thực tế để người học có cơ hội vận dụng. Khi học sinh được “làm thật”, kiến thức trở nên sống động và dễ ghi nhớ hơn.

Cuối cùng, giáo viên cũng cầnliên tục đánh giá và điều chỉnh phương pháp. Một phương pháp có thể phù hợp ở thời điểm này, nhưng không còn hiệu quả ở giai đoạn sau. Việc thường xuyên quan sát phản ứng của học sinh, lắng nghe ý kiến phản hồi và cập nhật các xu hướng giáo dục mới sẽ giúp giáo viên không ngừng hoàn thiện cách dạy của mình.

Kết luận

Việc lựa chọnphương pháp giảng dạy phù hợp không chỉ là kỹ năng nghề nghiệp mà còn thể hiện tâm huyết và sự sáng tạo của người giáo viên. Mỗi bài học, mỗi lớp học đều có đặc thù riêng, đòi hỏi sự linh hoạt và tinh tế trong cách truyền đạt.

Một phương pháp hiệu quả là khi người học được khơi gợi hứng thú, chủ động tiếp nhận và vận dụng kiến thức vào thực tế. Vì thế, giáo viên cần không ngừng học hỏi, đổi mới và quan sát phản ứng của học sinh để điều chỉnh cách dạy sao cho gần gũi, tự nhiên và hiệu quả nhất.Khi phương pháp giảng dạy được chọn đúng, tiết học sẽ trở thành hành trình truyền cảm hứng, nơi tri thức được lan tỏa và tình yêu học tập được nuôi dưỡng mỗi ngày.

👉 Nếu bạn đang mong muốn nâng cao kỹ năng giảng dạy, đồng thời sở hữu chứng chỉ TESOL Quốc tế uy tín, hãy để ETP TESOL đồng hành. Chúng tôi không chỉ mang đến chương trình học chất lượng, mà còn là một cộng đồng giáo viên đầy nhiệt huyết – nơi bạn được học hỏi, kết nối và phát triển bền vững.

Hãy để ETP TESOL đồng hành cùng bạn trên hành trình chinh phục khoá học TESOL Quốc tế tại Việt Namvà khởi đầu sự nghiệp giảng dạy tiếng Anh chuyên nghiệp. Hãy liên hệ ngay hôm nay để được tư vấn chi tiết về chương trình học TESOL Quốc tế tại Việt Nam, lịch khai giảng và những ưu đãi đặc biệt đang áp dụng.

Bạn có thể tìm đọc thêm về ETP TESOL tại: ETP TESOL VỮNG BƯỚC SỰ NGHIỆP GIÁO VIÊN TIẾNG ANH

Tìm hiểu thêm

• Nhận ngay Ebook ETP TESOL TẶNG bạn
• 7 Ứng dụng Trí tuệ nhân tạo AI trong giáo dục
• [Thầy cô hỏi, ETP TESOL trả lời #4] Phương pháp hiệu quả để thúc đẩy động lực học tập cho học viên đi làm bận rộn?
• [Thầy cô hỏi, ETP TESOL trả lời #3] Làm thế nào để giáo viên có thể giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách nhanh chóng và nhớ lâu hơn?
• Chuyên mục “Thầy cô hỏi, ETP TESOL trả lời”