Peer Teaching là gì? Bài viết phân tích khái niệm, đặc điểm, lợi ích và vai trò của phương pháp dạy học đồng đẳng trong giáo dục hiện đại.

1. Peer Teaching là gì?

Peer Teaching là gì là câu hỏi thường xuất hiện trong các nghiên cứu và chương trình đào tạo về phương pháp dạy học lấy người học làm trung tâm. Peer Teaching có thể hiểu là phương pháp dạy học trong đó người học đảm nhận vai trò giảng dạy hoặc hỗ trợ học tập cho bạn học của mình, dưới sự định hướng và giám sát của giáo viên. Điểm cốt lõi của Peer Teaching không nằm ở việc thay thế vai trò của giáo viên, mà ở việc khai thác tiềm năng học tập thông qua tương tác ngang hàng.

Trong Peer Teaching, ranh giới giữa “người dạy” và “người học” trở nên linh hoạt hơn. Người học không chỉ tiếp nhận kiến thức, mà còn tham gia vào quá trình giải thích, hướng dẫn và củng cố nội dung cho người khác. Chính quá trình này giúp kiến thức được xử lý ở mức độ sâu hơn, từ đó nâng cao khả năng ghi nhớ và hiểu bản chất vấn đề.

Peer Teaching phản ánh rõ triết lý giáo dục hiện đại, trong đó việc học được xem là một quá trình xã hội. Thông qua trao đổi, hợp tác và phản hồi giữa các bạn học, tri thức không còn mang tính áp đặt một chiều mà được kiến tạo một cách chủ động và có ý nghĩa hơn đối với người học.

2. Nguồn gốc và nền tảng lý luận của Peer Teaching

Để hiểu đầy đủ và sâu sắc Peer Teaching là gì, cần đặt phương pháp này trong bối cảnh phát triển của các lý thuyết học tập hiện đại, nơi vai trò của người học được tái định nghĩa từ đối tượng tiếp nhận tri thức sang chủ thể tham gia kiến tạo tri thức. Peer Teaching không phải là một ý tưởng mang tính ngẫu hứng, mà được xây dựng trên nền tảng học thuật vững chắc, phản ánh sự thay đổi trong cách nhìn nhận về quá trình dạy và học.

Trước hết, Peer Teaching chịu ảnh hưởng rõ nét từ social constructivism – thuyết kiến tạo xã hội, cho rằng tri thức không tồn tại độc lập và không được truyền đạt nguyên vẹn từ người dạy sang người học. Thay vào đó, tri thức được hình thành thông qua tương tác xã hội, trao đổi ý nghĩa và trải nghiệm chung.

Trong Peer Teaching, quá trình học diễn ra thông qua đối thoại giữa các bạn học, nơi người học vừa đóng vai trò người tiếp nhận, vừa là người diễn giải và thương lượng ý nghĩa của kiến thức. Chính sự tương tác ngang hàng này giúp việc học trở nên tự nhiên, gần gũi và mang tính cá nhân hóa cao hơn.

Bên cạnh đó, lý thuyết Zone of Proximal Development (ZPD) đóng vai trò trung tâm trong việc lý giải vì sao Peer Teaching có thể mang lại hiệu quả học tập tích cực. ZPD đề cập đến khoảng cách giữa những gì người học có thể làm được một cách độc lập và những gì họ có thể đạt được với sự hỗ trợ phù hợp.

Trong Peer Teaching, sự hỗ trợ này không nhất thiết phải đến từ giáo viên, mà thường xuất phát từ bạn học có trình độ tương đương hoặc chỉ cao hơn một mức vừa phải. Điều này giúp người học cảm thấy an toàn hơn khi đặt câu hỏi, thử nghiệm và mắc lỗi, từ đó thúc đẩy quá trình học tập diễn ra một cách liên tục và ít áp lực hơn.

Ngoài ra, Peer Teaching còn gắn chặt với khái niệm active learning, nhấn mạnh vai trò chủ động của người học trong việc tiếp thu và xử lý thông tin. Khi đảm nhận vai trò “người dạy”, người học buộc phải suy nghĩ sâu hơn về nội dung, tổ chức lại kiến thức theo logic riêng và sử dụng ngôn ngữ một cách rõ ràng để truyền đạt cho người khác. Quá trình này không chỉ giúp củng cố hiểu biết cá nhân, mà còn phát triển các kỹ năng tư duy bậc cao như phân tích, tổng hợp và đánh giá.

Từ góc độ sư phạm, Peer Teaching còn phản ánh quan điểm rằng việc học hiệu quả không chỉ phụ thuộc vào nội dung, mà còn phụ thuộc vào cách người học tương tác với nội dung đó. Khi người học tham gia vào hoạt động giải thích, hướng dẫn và phản hồi cho bạn học, kiến thức được xử lý ở mức độ sâu hơn so với việc chỉ nghe giảng hoặc ghi nhớ thụ động. Đây chính là cơ sở lý luận giải thích vì sao Peer Teaching thường gắn liền với sự gia tăng mức độ hiểu bài và khả năng vận dụng kiến thức.

Tổng hợp lại, nền tảng lý luận của Peer Teaching cho thấy phương pháp này không đơn thuần là một kỹ thuật tổ chức lớp học, mà là sự kết tinh của nhiều tư tưởng giáo dục hiện đại, trong đó người học được đặt ở vị trí trung tâm của quá trình kiến tạo tri thức. Chính nền tảng này đã giúp Peer Teaching trở thành một phương pháp dạy học được nghiên cứu, ứng dụng và phát triển rộng rãi trong giáo dục đương đại.

3. Các hình thức Peer Teaching phổ biến

Khi tìm hiểuPeer Teaching là gì, không thể bỏ qua các hình thức triển khai cụ thể của phương pháp này trong thực tiễn giáo dục. Peer Teaching không tồn tại dưới một khuôn mẫu duy nhất, mà được vận dụng linh hoạt thông qua nhiều mô hình khác nhau, tùy thuộc vào mục tiêu học tập, đặc điểm người học và bối cảnh lớp học.

Hình thức phổ biến đầu tiên l�Peer Tutoring, trong đó một người học có mức độ hiểu bài tốt hơn đảm nhận vai trò hỗ trợ bạn học gặp khó khăn hơn. Điểm đặc trưng của hình thức này nằm ở mối quan hệ tương đối ổn định giữa “người hướng dẫn” và “người được hướng dẫn”. Việc học diễn ra theo hướng cá nhân hóa cao, cho phép người học điều chỉnh tốc độ, cách giải thích và mức độ hỗ trợ phù hợp với nhu cầu cụ thể của bạn học, từ đó tạo ra môi trường học tập an toàn và ít áp lực.

Bên cạnh đó,Reciprocal Peer Teaching là hình thức nhấn mạnh tính luân phiên vai trò giữa các người học. Trong mô hình này, mỗi người học đều có cơ hội vừa làm người học, vừa làm người dạy trong những thời điểm khác nhau. Cách tiếp cận này giúp giảm sự chênh lệch quyền lực trong lớp học, đồng thời khuyến khích tất cả người học tham gia tích cực vào quá trình xây dựng kiến thức chung. Việc thay đổi vai trò liên tục cũng góp phần nâng cao ý thức trách nhiệm và khả năng tự đánh giá năng lực bản thân.

Một hình thức khác thường được áp dụng l�Peer Instruction, nơi người học thảo luận và giải thích nội dung học tập cho nhau theo cặp hoặc theo nhóm nhỏ. Thay vì tập trung vào việc “dạy” theo nghĩa truyền thống, hình thức này đặt trọng tâm vào quá trình trao đổi, phản biện và làm rõ khái niệm. Thông qua đối thoại ngang hàng, người học có cơ hội điều chỉnh hiểu biết của mình, phát hiện những điểm chưa chính xác và củng cố kiến thức một cách tự nhiên.

Ngoài ra,Collaborative Peer Teaching mở rộng phạm vi của Peer Teaching bằng cách kết hợp giảng dạy đồng đẳng với làm việc nhóm. Ở đây, người học cùng nhau chịu trách nhiệm cho việc tìm hiểu, trình bày và chia sẻ kiến thức. Quá trình hợp tác không chỉ giúp nâng cao hiệu quả học tập mà còn phát triển các kỹ năng mềm quan trọng như giao tiếp, phối hợp và giải quyết vấn đề.

Nhìn chung, sự đa dạng trong các hình thức Peer Teaching cho phép phương pháp này thích ứng linh hoạt với nhiều bối cảnh giáo dục khác nhau, đồng thời giữ vững tinh thần cốt lõi:người học học tốt hơn khi được học cùng và học từ chính bạn học của mình.

4. Vai trò của Peer Teaching trong quá trình học tập

Trong bối cảnh giáo dục hiện đại, khi người học ngày càng được đặt ở vị trí trung tâm,Peer Teaching không chỉ là một phương pháp hỗ trợ mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc tái định nghĩa cách con người tiếp cận và kiến tạo tri thức. Việc học không còn diễn ra theo mô hình truyền thụ một chiều, mà trở thành một quá trình tương tác, đối thoại và cùng phát triển giữa những người học ngang hàng.

Trước hết, Peer Teaching đóng vai tròkích hoạt quá trình học tập chủ động. Khi người học được yêu cầu giải thích, hướng dẫn hoặc trao đổi kiến thức với bạn học, họ buộc phải suy nghĩ sâu hơn về nội dung đang học. Việc “dạy lại” cho người khác khiến người học không thể tiếp nhận kiến thức một cách hời hợt, mà phải tổ chức lại thông tin, lựa chọn ngôn ngữ phù hợp và xác định mối liên hệ giữa các khái niệm. Quá trình này góp phần chuyển hóa kiến thức từ mức độ ghi nhớ sang mức độ hiểu và vận dụng.

Bên cạnh đó, Peer Teaching giữ vai tròcủng cố và làm sâu sắc kiến thức. Trong môi trường học tập đồng đẳng, người học có xu hướng đặt nhiều câu hỏi hơn, phản biện nhiều hơn và sẵn sàng thừa nhận những điểm chưa rõ ràng trong hiểu biết của mình. Sự tương tác này giúp phát hiện những lỗ hổng nhận thức, từ đó tạo điều kiện để người học điều chỉnh và hoàn thiện hiểu biết một cách kịp thời. Kiến thức vì thế không mang tính áp đặt mà được xây dựng thông qua thương lượng ý nghĩa giữa các cá nhân.

Một vai trò quan trọng khác của Peer Teaching l�giảm rào cản tâm lý trong học tập. So với việc trao đổi trực tiếp với giáo viên, người học thường cảm thấy thoải mái hơn khi thảo luận với bạn bè cùng trình độ hoặc cùng trải nghiệm học tập. Môi trường học tập ít áp lực này khuyến khích người học mạnh dạn thể hiện quan điểm, chấp nhận sai sót và học từ lỗi sai. Điều này đặc biệt có ý nghĩa đối với những người học thiếu tự tin hoặc e ngại khi phát biểu trước tập thể lớn.

Ngoài ra, Peer Teaching còn góp phầnphát triển các kỹ năng học thuật và kỹ năng mềm. Thông qua việc giảng giải, lắng nghe và phản hồi cho bạn học, người học rèn luyện khả năng diễn đạt, tư duy phản biện và kỹ năng giao tiếp. Đồng thời, họ học cách hợp tác, tôn trọng quan điểm khác biệt và chịu trách nhiệm với vai trò của mình trong cộng đồng học tập. Những kỹ năng này không chỉ phục vụ cho việc học hiện tại mà còn có giá trị lâu dài trong môi trường học tập và làm việc sau này.

Tổng thể, vai trò của Peer Teaching không nằm ở việc thay thế giáo viên, mà ở việcmở rộng không gian học tập, nơi người học trở thành chủ thể tích cực của quá trình kiến tạo tri thức. Chính sự tham gia chủ động này là yếu tố then chốt giúp Peer Teaching trở thành một phương pháp học tập bền vững và hiệu quả.

5. Ưu và nhược điểm của Peer Teaching

5.1. Ưu điểm của Peer Teaching

Một trong những ưu điểm nổi bật nhất củaPeer Teaching là khả năngtăng cường sự tham gia tích cực của người học. Khi người học không chỉ tiếp nhận kiến thức mà còn đảm nhận vai trò chia sẻ và giải thích cho bạn học, họ trở thành trung tâm của quá trình học tập. Sự tham gia này giúp người học duy trì sự tập trung cao hơn, đồng thời tạo động lực nội tại mạnh mẽ hơn so với các hình thức học tập thụ động.

Bên cạnh đó, Peer Teaching giúpcủng cố và làm sâu sắc kiến thức một cách tự nhiên. Quá trình giảng giải cho người khác buộc người học phải hệ thống hóa thông tin, xác định trọng tâm nội dung và sử dụng ngôn ngữ rõ ràng, dễ hiểu. Nhờ vậy, kiến thức được xử lý ở mức độ nhận thức cao hơn, góp phần nâng cao khả năng ghi nhớ và vận dụng.

Peer Teaching cũng mang lạimôi trường học tập thân thiện và ít áp lực. Việc học với bạn bè đồng trang lứa giúp người học cảm thấy an toàn hơn khi đặt câu hỏi, thừa nhận khó khăn hoặc mắc lỗi. Môi trường này đặc biệt có lợi đối với những người học thiếu tự tin, từ đó thúc đẩy sự tham gia đồng đều hơn trong lớp học.

Ngoài ra, phương pháp này còn góp phầnphát triển kỹ năng giao tiếp và hợp tác. Thông qua quá trình trao đổi, thảo luận và phản hồi lẫn nhau, người học hình thành khả năng diễn đạt ý tưởng, lắng nghe chủ động và làm việc nhóm. Những kỹ năng này có ý nghĩa lâu dài, vượt ra ngoài phạm vi của một môn học cụ thể.

5.2. Nhược điểm của Peer Teaching

Mặc dù có nhiều ưu điểm, Peer Teaching cũng tồn tạinhững hạn chế nhất định. Một trong những nhược điểm phổ biến l�chất lượng kiến thức có thể không đồng đều. Nếu người học đảm nhận vai trò hướng dẫn chưa nắm vững nội dung, thông tin truyền đạt có nguy cơ thiếu chính xác hoặc chưa đầy đủ, dẫn đến hiểu sai kiến thức.

Bên cạnh đó, Peer Teaching có thể gây rasự chênh lệch về mức độ tham gia. Trong một số trường hợp, những người học tự tin hoặc có năng lực tốt hơn thường chiếm ưu thế trong quá trình trao đổi, trong khi những người học khác có xu hướng thụ động hoặc phụ thuộc. Điều này có thể làm giảm hiệu quả học tập nếu không có sự điều phối phù hợp.

Một hạn chế khác l�yêu cầu cao về tổ chức và quản lý lớp học. Peer Teaching chỉ thực sự hiệu quả khi được thiết kế rõ ràng về mục tiêu, vai trò và nhiệm vụ của từng người học. Nếu thiếu định hướng từ giáo viên, hoạt động học tập có thể trở nên rời rạc, mất trọng tâm hoặc lệch khỏi mục tiêu ban đầu.

Tóm lại, Peer Teaching là một phương pháp giàu tiềm năng nhưng cần được áp dụng một cách có chọn lọc và có định hướng. Việc nhận diện rõ ưu và nhược điểm sẽ giúp giáo viên và người học khai thác tối đa giá trị của phương pháp này trong quá trình học tập.

6. Kết luận

Peer Teaching là một phương pháp học tập phản ánh rõ xu hướng lấy người học làm trung tâm trong giáo dục hiện đại. Thông qua việc học tập và trao đổi kiến thức giữa những người học ngang hàng, quá trình tiếp nhận tri thức trở nên chủ động, linh hoạt và mang tính tương tác cao hơn. Người học không chỉ tiếp thu nội dung mà còn tham gia trực tiếp vào quá trình kiến tạo kiến thức, từ đó nâng cao mức độ hiểu và khả năng vận dụng.

Bên cạnh những lợi ích nổi bật như tăng cường sự tham gia, củng cố kiến thức và phát triển kỹ năng giao tiếp, Peer Teaching cũng đặt ra một số thách thức liên quan đến chất lượng nội dung và cách tổ chức hoạt động học tập. Điều này cho thấy phương pháp này không nên được áp dụng một cách tự phát, mà cần có sự định hướng và điều phối hợp lý để đảm bảo hiệu quả.

👉 Nếu bạn đang mong muốn nâng cao kỹ năng giảng dạy, đồng thời sở hữu chứng chỉ TESOL Quốc tế uy tín, hãy để ETP TESOL đồng hành. Chúng tôi không chỉ mang đến chương trình học chất lượng, mà còn là một cộng đồng giáo viên đầy nhiệt huyết – nơi bạn được học hỏi, kết nối và phát triển bền vững.

Hãy để ETP TESOL đồng hành cùng bạn trên hành trình chinh phục khoá học TESOL Quốc tế tại Việt Namvà khởi đầu sự nghiệp giảng dạy tiếng Anh chuyên nghiệp. Hãy liên hệ ngay hôm nay để được tư vấn chi tiết về chương trình học TESOL Quốc tế tại Việt Nam, lịch khai giảng và những ưu đãi đặc biệt đang áp dụng.

Bạn có thể tìm đọc thêm về ETP TESOL tại: ETP TESOL VỮNG BƯỚC SỰ NGHIỆP GIÁO VIÊN TIẾNG ANH

Tìm hiểu thêm

• Nhận ngay Ebook ETP TESOL TẶNG bạn
• 7 Ứng dụng Trí tuệ nhân tạo AI trong giáo dục
• [Thầy cô hỏi, ETP TESOL trả lời #4] Phương pháp hiệu quả để thúc đẩy động lực học tập cho học viên đi làm bận rộn?
• [Thầy cô hỏi, ETP TESOL trả lời #3] Làm thế nào để giáo viên có thể giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách nhanh chóng và nhớ lâu hơn?
• Chuyên mục “Thầy cô hỏi, ETP TESOL trả lời”