Interlanguage Là Gì? Giải Mã Hệ Thống Ngôn Ngữ Trung Gian Trong Quá Trình Học Ngôn Ngữ Thứ Hai

Trong lĩnh vực ngôn ngữ học ứng dụng và nghiên cứu về việc tiếp thu ngôn ngữ thứ hai (Second Language Acquisition – SLA), khái niệm Interlanguage (Ngôn ngữ Trung gian) đóng vai trò trung tâm. Interlanguage là gì?

Nó được định nghĩa là một hệ thống ngôn ngữ độc lập, mang tính tạm thời và độc đáo, được người học xây dựng trong quá trình chuyển tiếp từ ngôn ngữ mẹ đẻ (L1) sang ngôn ngữ mục tiêu (L2). Interlanguage không phải là sự sao chép lỗi sai ngẫu nhiên, mà là một hệ thống có tổ chức, có quy tắc riêng, phản ánh nỗ lực chủ động của người học nhằm xử lý và tạo ra ngôn ngữ mục tiêu.

Khái niệm Interlanguage lần đầu tiên được giới thiệu bởi nhà ngôn ngữ học Larry Selinker vào những năm 1970, đánh dấu một bước ngoặt lớn, chuyển từ việc coi lỗi sai (errors) chỉ là sự thất bại sang coi chúng là bằng chứng về quá trình học tập đang diễn ra. Bài viết này sẽ đi sâu vào định nghĩa, cơ chế hình thành của Interlanguage, phân tích các hiện tượng ngôn ngữ đặc trưng và quan trọng nhất là làm rõ ý nghĩa của nó đối với cả người học lẫn nhà sư phạm.

1. Định Nghĩa Khoa Học Và Cơ Chế Hình Thành Của Interlanguage

Để hiểu rõ Interlanguage, chúng ta cần phân tích các thành phần cấu thành và cách nó được xây dựng trong tâm trí người học.

1.1. Interlanguage – Một Hệ Thống Độc Lập

• Không phải L1, không phải L2: Interlanguage không phải là ngôn ngữ mẹ đẻ L1 và cũng không phải là ngôn ngữ mục tiêu L2 hoàn hảo. Nó là một trạng thái trung gian, có những quy tắc và cấu trúc riêng biệt.

• Tính Hệ thống (Systematicity): Các lỗi sai trong Interlanguage không phải là ngẫu nhiên; chúng thường lặp lại và tuân theo một quy tắc nhất định mà người học tự đặt ra để giải thích ngôn ngữ mục tiêu.

  • Ví dụ: Một người Việt học tiếng Anh có thể nói: “He go to school” thay vì “He goes to school.” Lỗi sai này là hệ thống, thể hiện rằng người học đã áp dụng quy tắc chung (động từ không chia) vào một trường hợp đặc biệt.

1.2. Cơ Chế Hình Thành: Các Chiến Lược Học Tập

Interlanguage được hình thành thông qua một loạt các chiến lược nhận thức mà người học áp dụng để xử lý ngôn ngữ mới:

1. Chuyển giao Ngôn ngữ (Language Transfer): Người học áp dụng các quy tắc, từ vựng hoặc cấu trúc từ L1 sang L2 (Ví dụ: đặt tính từ sau danh từ theo thói quen của tiếng Việt).

2. Khái quát Hóa Quá mức (Overgeneralization): Người học áp dụng một quy tắc của L2 mà họ đã học được cho mọi trường hợp, kể cả các trường hợp ngoại lệ (Ví dụ: thêm đuôi “-ed” vào tất cả các động từ quá khứ, kể cả động từ bất quy tắc như “goed”).

3. Đơn giản Hóa (Simplification): Người học cố ý hoặc vô ý lược bỏ các thành phần ngôn ngữ phức tạp (ví dụ: lược bỏ mạo từ ‘a/an/the’ trong tiếng Anh).

4. Học tập Từ Nền tảng Giáo trình (Learning Strategies): Ảnh hưởng từ cách giáo trình hoặc giáo viên đã dạy (ví dụ: học một cấu trúc câu sai do giáo trình thiếu chính xác).

2. Các Hiện Tượng Ngôn Ngữ Đặc Trưng Của Interlanguage

Có hai hiện tượng quan trọng và được nghiên cứu nhiều nhất trong Interlanguage, ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình tiếp thu ngôn ngữ.

2.1. Hóa Thạch Ngôn ngữ (Fossilization)

• Định nghĩa: Fossilization là hiện tượng một số lỗi sai ngôn ngữ trong Interlanguage trở nên cố định, không thể khắc phục được, bất kể người học tiếp xúc với ngôn ngữ mục tiêu L2 nhiều hay ít.

• Cơ chế: Hiện tượng này thường xảy ra khi người học đạt đến một mức độ giao tiếp nhất định, đáp ứng được nhu cầu cơ bản, khiến động lực học tập bị giảm sút. Bộ não “đóng băng” các quy tắc Interlanguage không hoàn hảo đó vì chúng đã đủ để giao tiếp.

• Ý nghĩa Sư phạm: Fossilization là một thách thức lớn. Các giáo viên cần liên tục cung cấp phản hồi chính xác và động lực để phá vỡ các thói quen ngôn ngữ đã bị hóa thạch này.

2.2. Tính Dễ Thay Đổi (Permeability)

• Định nghĩa: Interlanguage là một hệ thống linh hoạt, dễ bị ảnh hưởng và thay đổi. Tính dễ thay đổi thể hiện qua sự dao động trong việc sử dụng ngôn ngữ của người học.

• Ví dụ: Cùng một người học có thể sử dụng cấu trúc đúng (“I went to the store”) trong một cuộc trò chuyện thoải mái, nhưng lại quay về cấu trúc sai (“I go to the store yesterday”) khi họ mệt mỏi hoặc bị áp lực (ví dụ: khi đang thi nói).

• Ứng dụng: Tính dễ thay đổi cho thấy người học đang thử nghiệm các quy tắc ngôn ngữ. Giáo viên nên tận dụng sự dao động này để khuyến khích học sinh thử nghiệm và sử dụng cấu trúc phức tạp hơn.

3. Phân Tích Tác Động Của Ngôn Ngữ Mẹ Đẻ (L1 Transfer) Lên Interlanguage

Sự ảnh hưởng của ngôn ngữ mẹ đẻ là một thành phần không thể tách rời trong việc hình thành Interlanguage.

3.1. Chuyển Giao Tích Cực (Positive Transfer)

• Định nghĩa: Xảy ra khi một quy tắc hoặc cấu trúc của L1 trùng khớp với L2, giúp người học dễ dàng tiếp thu.

• Ví dụ: Cả tiếng Anh và tiếng Pháp đều có thứ tự từ S-V-O (Chủ ngữ – Động từ – Tân ngữ). Người nói tiếng Pháp học tiếng Anh sẽ gặp ít khó khăn hơn trong việc sắp xếp trật tự từ so với người nói tiếng Nhật (có trật tự S-O-V).

3.2. Chuyển Giao Tiêu Cực (Negative Transfer/Interference)

• Định nghĩa: Xảy ra khi quy tắc của L1 khác biệt với L2, gây ra lỗi sai và cản trở việc học. Đây còn được gọi là hiện tượng can thiệp ngôn ngữ (Interference).

• Ví dụ điển hình:

  • Âm vị học (Phonology): Người Việt thường có xu hướng bỏ qua âm cuối (Ending sounds) trong tiếng Anh vì tiếng Việt không có hệ thống âm cuối rõ rệt.

  • Ngữ pháp: Tiếng Việt không sử dụng mạo từ hay chia thì phức tạp, dẫn đến lỗi sai nghiêm trọng về thì, mạo từ trong Interlanguage của người Việt học tiếng Anh.

4. Ý Nghĩa Sư Phạm Của Interlanguage Đối Với Giáo Viên Và Người Học

Hiểu rõ Interlanguage là chìa khóa để thiết kế các phương pháp giảng dạy hiệu quả và cá nhân hóa quá trình học tập.

4.1. Vai Trò Của Lỗi Sai (Errors) Trong Lớp Học

• Lỗi sai là Dữ liệu: Giáo viên nên xem các lỗi sai của học sinh là bằng chứng về Interlanguage đang hoạt động, không phải là thất bại. Điều này giúp giáo viên nhận diện chính xác các chiến lược học tập (ví dụ: Overgeneralization) mà học sinh đang sử dụng.

• Sửa lỗi Chiến lược: Thay vì sửa mọi lỗi, giáo viên nên tập trung sửa những lỗi sai cản trở giao tiếp nghiêm trọng hoặc những lỗi hệ thống đang trên đà hóa thạch. Việc sửa lỗi nên mang tính chất hỗ trợ (Scaffolding) để học sinh tự sửa.

4.2. Gợi ý cho Người Học Tối Ưu Hóa Interlanguage

• Nhận thức về L1: Người học cần nhận thức rõ những điểm khác biệt giữa L1 và L2 để chủ động khắc phục Negative Transfer.

• Tìm kiếm Input Chất lượng: Để nâng cấp Interlanguage, người học cần liên tục tiếp xúc với Input ngôn ngữ mục tiêu L2 ở mức độ cao hơn trình độ hiện tại của họ một chút (Input I+1 – theo Stephen Krashen). Điều này cung cấp các mô hình ngôn ngữ chính xác để thay thế các quy tắc Interlanguage không hoàn hảo.

3. Phương Pháp Nghiên Cứu Interlanguage Trong Ngôn Ngữ Học

Nghiên cứu về Interlanguage sử dụng nhiều phương pháp khác nhau để hiểu rõ cấu trúc và sự tiến triển của hệ thống ngôn ngữ này.

3.1. Phân Tích Lỗi Sai (Error Analysis)

• Quy trình: Đây là phương pháp nghiên cứu cổ điển, bao gồm việc thu thập dữ liệu ngôn ngữ từ người học, xác định các lỗi sai, phân loại chúng theo nguyên nhân (L1 transfer, overgeneralization…), và đánh giá mức độ nghiêm trọng.

• Hạn chế: Error Analysis chỉ tập trung vào những gì người học sai, mà không khám phá những gì họ đã làm đúng hoặc các chiến lược tránh né ngôn ngữ (Avoidance Strategies).

3.2. Phân tích Diễn Ngôn (Discourse Analysis) Và Nghiên cứu Dọc (Longitudinal Studies)

• Nghiên cứu Dọc: Theo dõi một nhóm người học trong một khoảng thời gian dài (vài tháng đến vài năm) để quan sát sự phát triển, sự thay đổi của Interlanguage, và sự xuất hiện/biến mất của các lỗi sai hệ thống.

• Phân tích Diễn Ngôn: Phân tích cách người học sử dụng Interlanguage trong các tình huống giao tiếp thực tế (ví dụ: đàm phán, tranh luận) để hiểu cách họ tổ chức suy nghĩ và tương tác xã hội bằng ngôn ngữ thứ hai.

4. Mối Quan Hệ Giữa Interlanguage Và Môi Trường Xã Hội

Interlanguage không chỉ là sản phẩm của quá trình nhận thức cá nhân mà còn bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi môi trường xung quanh.

4.1. Yếu Tố Động Lực Và Thái Độ

• Động lực Tích hợp (Integrative Motivation): Nếu người học có động lực tích hợp (mong muốn hòa nhập vào văn hóa L2), Interlanguage của họ có xu hướng tiến triển nhanh hơn, ít bị hóa thạch hơn.

• Thái độ của Cộng đồng L2: Nếu cộng đồng L2 thể hiện thái độ tiêu cực hoặc kỳ thị đối với cách nói của người học (dù đó là Interlanguage đang phát triển), người học có thể tự đóng lại, dẫn đến giảm Input và tăng cường hiện tượng Fossilization.

4.2. Ảnh Hưởng Của Ngữ Cảnh Giao Tiếp

• Ngữ cảnh Học tập (Formal Setting): Interlanguage được phát triển trong lớp học (ví dụ: học qua ngữ pháp, sách giáo khoa) thường khác với Interlanguage phát triển qua tiếp xúc tự nhiên.

• Ngữ cảnh Tự nhiên (Naturalistic Setting): Tiếp xúc tự nhiên, đặc biệt là tại nước bản xứ, thường cung cấp Input phong phú hơn, giúp người học phát triển các quy tắc Interlanguage gần với L2 hơn.

5. Interlanguage Trong Các Kỹ Năng Ngôn Ngữ Cụ Thể

Interlanguage không chỉ biểu hiện qua ngữ pháp hay từ vựng, mà còn thể hiện rõ ràng trong từng kỹ năng riêng biệt (nghe, nói, đọc, viết) của người học.

5.1. Interlanguage Trong Kỹ Năng Phát Âm (Phonological Interlanguage)

• Ảnh hưởng của L1 lên Âm vị: Đây là một trong những khu vực dễ bị Fossilization nhất. Người học thường mang các đặc điểm âm vị của L1 sang L2 (Ví dụ: thay thế âm /θ/ và /ð/ bằng /t/ và /d/ hoặc bỏ âm cuối), tạo thành một hệ thống phát âm trung gian (Phonological Interlanguage).

• Ứng dụng Sư phạm: Giáo viên cần tập trung vào việc giúp học sinh nhận thức được sự khác biệt về âm vị (phân biệt các cặp âm khó) và cung cấp các bài tập luyện tập chuyên sâu để phá vỡ các thói quen phát âm hóa thạch.

5.2. Interlanguage Trong Kỹ Năng Viết (Written Interlanguage)

• Cấu trúc Câu và Đoạn văn: Lỗi sai trong văn viết thường liên quan đến cách sắp xếp ý, cấu trúc đoạn văn, và sử dụng từ nối (connectors). Người học có xu hướng sử dụng cấu trúc câu và lập luận của L1 (ví dụ: tư duy vòng vo của văn hóa Đông Á) khi viết bằng L2, tạo ra một phong cách viết trung gian.

• Độ phức tạp Cấu trúc: Trong khi nói, người học có thể đơn giản hóa cấu trúc. Tuy nhiên, trong văn viết, Interlanguage thể hiện qua việc người học thử nghiệm với các cấu trúc phức tạp hơn nhưng mắc lỗi về sự hòa hợp (agreement) hoặc các mệnh đề phụ.

5.3. Interlanguage Trong Kỹ Năng Đọc (Reading Comprehension)

• Dịch Nghĩa Đen (Literal Translation): Người học ở giai đoạn đầu của Interlanguage thường có xu hướng dịch nghĩa đen từng từ sang L1, cản trở việc hiểu ý nghĩa tổng thể và tốc độ đọc.

• Đánh giá Ý nghĩa Ẩn dụ: Người học phải phát triển một hệ thống Interlanguage mới để giải mã các thành ngữ (Idioms), ẩn dụ (metaphors) hoặc các nét hài hước (humour) của L2, vì những điều này thường không thể chuyển giao trực tiếp từ L1.

6. Thách Thức Về Mặt Đánh Giá (Assessment) Đối Với Interlanguage

Đánh giá chính xác trình độ của người học trong giai đoạn Interlanguage là một thách thức lớn đối với các nhà khảo thí.

6.1. Vấn Đề Về Độ Tin Cậy (Reliability)

• Tính Không ổn định (Variability): Do tính dễ thay đổi (Permeability) của Interlanguage, hiệu suất ngôn ngữ của người học có thể không ổn định theo thời gian, theo chủ đề hoặc theo mức độ căng thẳng. Điều này gây khó khăn cho việc đưa ra một điểm số chính xác và đáng tin cậy.

• Khó khăn trong Việc Chấm điểm Lỗi sai: Các lỗi sai trong Interlanguage thường phức tạp (là sự kết hợp của L1 Transfer và Overgeneralization), khiến giám khảo khó khăn trong việc đánh giá mức độ nghiêm trọng và nguồn gốc của lỗi.

6.2. Đánh giá Năng lực Giao tiếp (Communicative Competence)

• Ưu tiên Hiệu suất: Các kỳ thi hiện đại (như IELTS) thường ưu tiên đánh giá khả năng giao tiếp thành công (Communicative Competence) hơn là sự hoàn hảo về ngữ pháp.

• Hiệu suất Thành công (Success Rate): Interlanguage có thể chứa nhiều lỗi sai nhưng vẫn cho phép giao tiếp thành công (Ví dụ: You yesterday went store? – Sai ngữ pháp nhưng vẫn hiểu). Giám khảo cần phải phân biệt được lỗi sai cản trở giao tiếp và lỗi sai chấp nhận được trong Interlanguage đang phát triển.

Kết Luận

Interlanguage là gì? Interlanguage là một khái niệm mang tính đột phá, chuyển đổi cách nhìn nhận về việc học ngôn ngữ thứ hai từ một quá trình đạt đến sự hoàn hảo tuyệt đối sang một hành trình xây dựng hệ thống. Nó là bằng chứng sống động cho nỗ lực sáng tạo của người học.

Việc hiểu và tôn trọng Interlanguage—từ sự chuyển giao ngôn ngữ mẹ đẻ cho đến hiện tượng hóa thạch—là điều kiện tiên quyết cho mọi giáo viên và người học. Thay vì né tránh lỗi sai, chúng ta nên sử dụng Interlanguage như một bản đồ để định hướng, giúp người học vượt qua các giai đoạn trung gian một cách hiệu quả và cuối cùng đạt được mức độ thành thạo ngôn ngữ mục tiêu cao nhất.

👉 Nếu bạn đang mong muốn nâng cao kỹ năng giảng dạy, đồng thời sở hữu chứng chỉ TESOL Quốc tế uy tín, hãy để ETP TESOL đồng hành. Chúng tôi không chỉ mang đến chương trình học chất lượng, mà còn là một cộng đồng giáo viên đầy nhiệt huyết – nơi bạn được học hỏi, kết nối và phát triển bền vững.

Hãy để ETP TESOL đồng hành cùng bạn trên hành trình chinh phục khoá học TESOL Quốc tế tại Việt Namvà khởi đầu sự nghiệp giảng dạy tiếng Anh chuyên nghiệp. Hãy liên hệ ngay hôm nay để được tư vấn chi tiết về chương trình học TESOL Quốc tế tại Việt Nam, lịch khai giảng và những ưu đãi đặc biệt đang áp dụng.

Bạn có thể tìm đọc thêm về ETP TESOL tại: ETP TESOL VỮNG BƯỚC SỰ NGHIỆP GIÁO VIÊN TIẾNG ANH

Tìm hiểu thêm

• Nhận ngay Ebook ETP TESOL TẶNG bạn
• 7 Ứng dụng Trí tuệ nhân tạo AI trong giáo dục
• [Thầy cô hỏi, ETP TESOL trả lời #4] Phương pháp hiệu quả để thúc đẩy động lực học tập cho học viên đi làm bận rộn?
• [Thầy cô hỏi, ETP TESOL trả lời #3] Làm thế nào để giáo viên có thể giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách nhanh chóng và nhớ lâu hơn?
• Chuyên mục “Thầy cô hỏi, ETP TESOL trả lời”