Tìm hiểu Inquiry-Based Learning là gì – phương pháp học tập đặt câu hỏi làm trung tâm, giúp học viên phát triển tư duy phản biện và khả năng tự học vượt trội.

1. Inquiry-Based Learning là gì?

Inquiry-Based Learning (IBL) là một phương pháp giảng dạy tập trung vào quá trình học viên tự đặt câu hỏi, tìm tòi, khám phá và xây dựng kiến thức mới thông qua trải nghiệm thực tế. Thay vì học thụ động từ giáo viên hay sách giáo khoa, học viên được dẫn dắt để trở thành người chủ động trong hành trình học tập.

Khác với phương pháp truyền thống chú trọng vào việc “truyền đạt” thông tin, Inquiry-Based Learning khuyến khích người học đặt nghi vấn và khám phá tri thức bằng chính sự tò mò tự nhiên. Giáo viên đóng vai trò là người hướng dẫn – gợi mở câu hỏi, cung cấp công cụ và môi trường để học viên tìm ra câu trả lời.

Trong lớp học tiếng Anh, IBL không chỉ giúp học viên ghi nhớ từ vựng hay ngữ pháp tốt hơn mà còn phát triển kỹ năng tư duy phản biện, giải quyết vấn đề và sáng tạo ngôn ngữ. Ví dụ, thay vì dạy quy tắc ngữ pháp “if-clause” một cách lý thuyết, giáo viên có thể đưa ra tình huống: “If you could change one thing about your city, what would it be?” — học viên sẽ tự tìm cách diễn đạt, sai cũng không sao, vì chính quá trình khám phá giúp họ học sâu hơn.

Tóm lại, Inquiry-Based Learning giúp học viên không chỉ học cái gì, mà còn hiểu vì sao — một sự thay đổi cốt lõi trong triết lý giáo dục hiện đại.

2. Đặc điểm nổi bật của Inquiry-Based Learning

Inquiry-Based Learning (IBL) không chỉ là một phương pháp dạy học hiện đại mà còn là một triết lý giáo dục toàn diện, đặt người học ở trung tâm và khuyến khích họ trở thành người kiến tạo tri thức chứ không chỉ là người tiếp nhận. Đặc điểm nổi bật của IBL nằm ở cách mà nó chuyển hóa toàn bộ vai trò của giáo viên, học viên và kiến thức trong lớp học.

Trước hết, Inquiry-Based Learning là phương pháp học tập chủ động (active learning). Thay vì nghe giảng, học viên được khuyến khích đặt câu hỏi, khám phá vấn đề và tự tìm câu trả lời. Họ không còn học vì bị yêu cầu, mà học vì tò mò — vì muốn hiểu bản chất của điều gì đó. Chính sự tò mò ấy trở thành “nhiên liệu” thúc đẩy quá trình học tập bền vững. Khi học viên chủ động điều khiển quá trình tìm hiểu, họ sẽ hiểu sâu hơn, nhớ lâu hơn và có khả năng vận dụng kiến thức linh hoạt hơn nhiều so với cách học thụ động truyền thống.

Một đặc điểm quan trọng khác của IBL là sự kết nối chặt chẽ giữa lý thuyết và thực tế. Trong các hoạt động học tập dựa trên Inquiry, giáo viên thường thiết kế những tình huống học gắn với đời sống thật — ví dụ như giải quyết một vấn đề xã hội, tìm hiểu thói quen tiêu dùng, hoặc nghiên cứu hành vi giao tiếp trong cộng đồng. Điều này giúp học viên thấy rằng việc học không tách rời thế giới xung quanh, mà là một phần của nó. Khi nhận ra giá trị thực tế của kiến thức, họ trở nên hứng thú, tự tin và sẵn sàng học hỏi hơn.

Inquiry-Based Learning còn thúc đẩy phát triển tư duy phản biện (critical thinking) và tư duy sáng tạo (creative thinking). Thông qua việc liên tục phân tích, đặt nghi vấn, kiểm chứng và trình bày kết quả, học viên học được cách đặt câu hỏi chất lượng, nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc độ, và tìm ra giải pháp mới mẻ cho những tình huống phức tạp. Đây chính là những năng lực thiết yếu trong thế kỷ XXI — nơi tri thức không ngừng biến đổi và kỹ năng học tập suốt đời trở thành nền tảng cho sự thành công.

Cuối cùng, Inquiry-Based Learning tạo ra môi trường học tập hợp tác. Học viên thường làm việc theo nhóm, chia sẻ thông tin, tranh luận và phản biện lẫn nhau. Quá trình này không chỉ giúp họ phát triển kỹ năng giao tiếp và làm việc nhóm, mà còn tạo ra một cộng đồng học tập năng động, nơi mọi người cùng nhau xây dựng tri thức. Khi được học trong môi trường như vậy, học viên cảm thấy được tôn trọng, được lắng nghe và có trách nhiệm với quá trình học của mình.

3. Các giai đoạn của Inquiry-Based Learning

Inquiry-Based Learning (IBL) không phải là một quá trình tự phát, mà được tổ chức theo những giai đoạn có chủ đích, giúp người học dần dần phát triển từ tò mò ban đầu đến tư duy phản biện và sáng tạo ở mức cao. Mỗi giai đoạn trong IBL đều có vai trò riêng, gắn liền với sự phát triển của nhận thức và kỹ năng học tập của học viên.

3.1. Giai đoạn 1 – Đặt câu hỏi

Đây là bước khởi đầu quan trọng nhất, khi người học được khơi gợi sự tò mò và bắt đầu đặt ra những câu hỏi. Giáo viên có thể khởi động bằng một tình huống, hình ảnh, video hoặc vấn đề gắn với đời sống để kích thích suy nghĩ. Học viên sau đó tự đặt câu hỏi: “Tại sao điều này lại xảy ra?”, “Nếu thay đổi một yếu tố, kết quả có khác đi không?”… Việc đặt câu hỏi không chỉ giúp học viên chủ động mà còn thể hiện sự sở hữu tri thức – họ đang tự định hướng hành trình học của mình.

3.2. Giai đoạn 2 – Tìm hiểu và khám phá

Sau khi đặt câu hỏi, học viên bắt đầu thu thập thông tin, tiến hành quan sát, phỏng vấn, nghiên cứu tài liệu hoặc làm thí nghiệm để tìm câu trả lời. Ở bước này, vai trò của giáo viên là người hướng dẫn (facilitator) – giúp học viên biết cách chọn lọc nguồn thông tin, phân tích dữ liệu và xác định hướng nghiên cứu. Quá trình này rèn luyện kỹ năng tư duy phản biện, khả năng tổng hợp và phân tích thông tin – nền tảng của mọi hình thức học tập hiệu quả.

3.3. Giai đoạn 3 – Thảo luận và phân tích

Sau khi có dữ liệu, học viên cùng nhóm chia sẻ phát hiện, thảo luận quan điểm, phản biện và so sánh kết quả với giả thuyết ban đầu. Đây là lúc kiến thức được “chuyển hóa” từ thông tin sang hiểu biết thực sự. Việc trao đổi giúp người học nhìn vấn đề từ nhiều góc độ, rèn kỹ năng diễn đạt và học hỏi lẫn nhau.

3.4. Giai đoạn 4 – Trình bày và phản hồi

Cuối cùng, học viên trình bày kết quả của mình – có thể là bài viết, bài thuyết trình, mô hình, video hoặc sản phẩm sáng tạo khác. Quá trình phản hồi (feedback) giúp họ nhận ra điểm mạnh, điểm cần cải thiện và củng cố kiến thức đã học. Quan trọng hơn, giai đoạn này giúp người học phát triển năng lực tự đánh giá– một yếu tố quan trọng trong học tập suốt đời.

4. Ưu điểm của Inquiry-Based Learning trong giảng dạy tiếng Anh

Trong bối cảnh giáo dục hiện đại, đặc biệt là trong lĩnh vực TESOL (Teaching English to Speakers of Other Languages), phương pháp Inquiry-Based Learning (IBL) được xem là một trong những cách tiếp cận mang tính đổi mới và hiệu quả nhất. Không chỉ giúp người học phát triển kỹ năng ngôn ngữ, IBL còn nuôi dưỡng tư duy phản biện, khả năng sáng tạo và sự tự tin khi sử dụng tiếng Anh trong các tình huống thực tế.

4.1. Tăng cường tính chủ động và động lực học tập

Khác với phương pháp truyền thống, nơi giáo viên là trung tâm và người học thụ động tiếp thu, Inquiry-Based Learning đặt học viên vào vai trò chủ thể của quá trình học. Khi được đặt trong tình huống cần giải quyết vấn đề hoặc trả lời một câu hỏi mở, người học buộc phải chủ động tìm kiếm thông tin, diễn đạt ý tưởng bằng tiếng Anh và hợp tác cùng bạn bè. Chính sự chủ động đó giúp họ cảm thấy bài học gần gũi, có ý nghĩa hơn, từ đó tăng động lực nội tại– yếu tố quan trọng giúp việc học ngoại ngữ trở nên bền vững và tự nhiên.

4.2. Phát triển toàn diện bốn kỹ năng ngôn ngữ

Trong quá trình đặt câu hỏi, nghiên cứu, thảo luận và trình bày, học viên đồng thời rèn luyện nghe, nói, đọc, viết một cách tự nhiên. Ví dụ, khi điều tra về một chủ đề văn hóa, học viên phải đọc tài liệu tiếng Anh (reading), ghi chú và viết báo cáo (writing), trao đổi ý kiến (speaking), và lắng nghe phản hồi từ giáo viên hoặc bạn học (listening). Mọi kỹ năng được lồng ghép trong ngữ cảnh thực tế (authentic context), giúp ngôn ngữ không còn là lý thuyết mà trở thành công cụ giao tiếp sống động.

4.3. Thúc đẩy tư duy phản biện và sáng tạo

Một trong những mục tiêu cao nhất của TESOL hiện đại là giúp người học nghĩ bằng tiếng Anh, chứ không chỉ dịch từ tiếng mẹ đẻ. Inquiry-Based Learning tạo môi trường để điều đó xảy ra, vì người học phải phân tích thông tin, đặt câu hỏi, đánh giá và đưa ra kết luận bằng tiếng Anh. Đây là quá trình “tư duy bằng ngôn ngữ thứ hai”, giúp họ sử dụng tiếng Anh linh hoạt, logic và sâu sắc hơn. Đồng thời, khi học viên được khuyến khích đưa ra cách hiểu hoặc cách trình bày sáng tạo, họ dần hình thành tư duy độc lập và sáng tạo cá nhân.

4.4. Giúp giáo viên trở thành người hướng dẫn, không chỉ là người dạy

Trong lớp học IBL, giáo viên không còn là “nguồn tri thức duy nhất” mà là người định hướng– người khơi gợi, đặt câu hỏi, hỗ trợ học viên tự khám phá tri thức. Mối quan hệ giữa giáo viên và học viên trở nên bình đẳng, mang tính hợp tác hơn. Điều này tạo ra môi trường học thân thiện, cởi mở, giúp học viên mạnh dạn bày tỏ ý kiến và tham gia tích cực vào bài học.

5. Cách áp dụng Inquiry-Based Learning trong lớp học tiếng Anh

Áp dụng Inquiry-Based Learning (IBL) trong lớp học tiếng Anh không chỉ là việc thay đổi phương pháp dạy, mà là chuyển đổi tư duy – từ “truyền đạt kiến thức” sang “khơi gợi khám phá”. Để thực hiện hiệu quả, giáo viên TESOL cần xây dựng quy trình học tập linh hoạt, trong đó người học là trung tâm và ngôn ngữ được sử dụng như công cụ để tư duy, tìm hiểu và biểu đạt.

5.1. Bắt đầu bằng câu hỏi khơi gợi

Mỗi bài học nên bắt đầu bằng một câu hỏi mở – thứ khiến học viên phải suy nghĩ, tìm hiểu và tranh luận. Câu hỏi có thể liên quan đến chủ đề ngôn ngữ, văn hóa, xã hội hoặc một tình huống đời thực.
Ví dụ: Khi dạy chủ đề “Environmental Issues”, giáo viên có thể đặt câu hỏi:

“What can individuals do to reduce plastic waste in daily life?”
Câu hỏi này không chỉ gợi mở thảo luận mà còn giúp học viên luyện kỹ năng nói, mở rộng từ vựng và học cách diễn đạt ý kiến một cách logic.

5.2. Giai đoạn khám phá

Ở giai đoạn này, học viên được khuyến khích tự tìm kiếm thông tin, có thể thông qua đọc bài báo, xem video hoặc phỏng vấn bạn bè. Giáo viên đóng vai trò hướng dẫn – gợi ý tài liệu, đặt câu hỏi gợi mở, giúp học viên xác định hướng đi đúng. Việc tự tìm hiểu giúp học viên phát triển kỹ năng nghiên cứu và học cách sử dụng tiếng Anh như một công cụ học tập, thay vì chỉ là một môn học.

5.3. Giai đoạn thảo luận và hợp tác

Inquiry-Based Learning nhấn mạnh tính hợp tác. Học viên làm việc theo nhóm nhỏ, cùng phân tích thông tin, chia sẻ quan điểm và đề xuất giải pháp. Giáo viên có thể tổ chức các hoạt động như group debate, problem-solving tasks hoặc mini-projects.
Trong quá trình này, học viên luyện tập giao tiếp thực tế bằng tiếng Anh – kỹ năng trọng tâm trong TESOL. Các cuộc trao đổi nhóm giúp họ tự tin hơn, linh hoạt hơn trong phản ứng ngôn ngữ và phát triển khả năng tư duy phản biện.

5.4. Giai đoạn trình bày kết quả

Sau khi hoàn thành nhiệm vụ, học viên trình bày kết quả bằng nhiều hình thức: thuyết trình, poster, video hoặc bài viết. Giáo viên có thể yêu cầu mỗi nhóm tự phản hồi (self-reflection) và nhận xét chéo giữa các nhóm (peer feedback).
Giai đoạn này giúp học viên rèn luyện khả năng diễn đạt học thuật, sử dụng tiếng Anh một cách chính xác và tự nhiên hơn, đồng thời hình thành thói quen đánh giá, suy ngẫm và cải thiện bản thân.

5.5. Kết nối với thực tiễn

Một trong những ưu điểm lớn nhất của Inquiry-Based Learning là khả năng kết nối tri thức với đời sống. Giáo viên có thể yêu cầu học viên ứng dụng kiến thức đã học vào dự án thực tế – như viết thư gửi cơ quan địa phương, tạo chiến dịch nâng cao nhận thức, hay thiết kế video tuyên truyền bằng tiếng Anh. Những hoạt động này giúp học viên nhận thấy giá trị thực tế của việc học ngôn ngữ, từ đó hình thành động lực học tập lâu dài.

Tóm lại, áp dụng Inquiry-Based Learning trong TESOL đòi hỏi sự sáng tạo, kiên nhẫn và linh hoạt từ giáo viên, nhưng kết quả mang lại vô cùng xứng đáng. Người học không chỉ giỏi tiếng Anh hơn, mà còn trưởng thành hơn trong tư duy, kỹ năng và cách nhìn thế giới.

6. So sánh Inquiry-Based Learning với các phương pháp giảng dạy khác (PPP, TBL, CLT)

Để hiểu rõ hơn về bản chất và ưu điểm của Inquiry-Based Learning (IBL), ta có thể đặt nó trong mối tương quan với các phương pháp giảng dạy quen thuộc trong TESOL như PPP (Presentation – Practice – Production), TBL (Task-Based Learning) và CLT (Communicative Language Teaching).
Bảng dưới đây thể hiện sự khác biệt cơ bản về triết lý, vai trò giáo viên – học viên, cũng như mức độ tương tác và tư duy mà từng phương pháp hướng đến: