Informal Assessment Là Gì? Chìa Khóa Điều Chỉnh Giờ Dạy Tức Thì Và Cá Nhân Hóa Học Tập

Trong môi trường giáo dục hiện đại, việc đánh giá học sinh không chỉ gói gọn trong các bài kiểm tra định kỳ hay thi cuối kỳ. Khái niệm Informal assessment (Đánh giá phi chính thức) đã trở thành một công cụ không thể thiếu, giúp giáo viên thu thập thông tin về sự tiến bộ và mức độ hiểu bài của học sinh một cách nhanh chóng, linh hoạt và không gây áp lực. Informal assessment là gì?

Đó là bất kỳ quy trình đánh giá nào được giáo viên thực hiện thường xuyên trong lớp học, không nhằm mục đích chấm điểm chính thức, mà nhằm mục đích cung cấp phản hồi ngay lập tức để điều chỉnh chiến lược giảng dạy và hỗ trợ học tập cá nhân hóa.

Informal assessment đóng vai trò là “la bàn” của người thầy, giúp định hướng lớp học theo nhu cầu thực tế của người học, đảm bảo rằng không một học sinh nào bị bỏ lại phía sau. Bài viết này sẽ đi sâu vào định nghĩa, phân tích sự khác biệt cốt lõi giữa đánh giá phi chính thức và chính thức, trình bày các kỹ thuật Informal assessment hiệu quả nhất, và làm rõ vai trò chiến lược của nó trong việc thúc đẩy quá trình học tập liên tục.

1. Định Nghĩa Và Bản Chất Cốt Lõi Của Informal Assessment

Để sử dụng hiệu quả công cụ này, trước hết cần hiểu rõ bản chất và mục đích của đánh giá phi chính thức.

1.1. Mục Đích Chính: Cung Cấp Phản Hồi Tức Thì (Formative Feedback)

Informal assessment là một hình thức đánh giá hình thành (Formative Assessment). Mục đích chính của nó là cải thiện quá trình học tập, không phải để xác định điểm số cuối cùng.

• Tư vấn và Hỗ trợ: Thông tin thu được từ đánh giá phi chính thức giúp giáo viên xác định ngay lập tức những học sinh đang gặp khó khăn hoặc đã nắm vững kiến thức.

• Điều chỉnh Giờ Dạy (Instructional Adjustment): Dựa trên kết quả đánh giá nhanh (ví dụ: thấy 70% học sinh chưa hiểu), giáo viên có thể ngay lập tức làm chậm tốc độ, giải thích lại bằng ví dụ khác, hoặc chuyển sang hoạt động củng cố.

1.2. Đặc Điểm Linh Hoạt Và Tính Tự Phát

• Không Tiêu Chuẩn Hóa: Informal assessment không sử dụng các thang đo hay tiêu chí chấm điểm cứng nhắc. Chúng thường mang tính chất quan sát, ghi chép hoặc kiểm tra nhanh.

• Tự phát (Spontaneous): Các kỹ thuật đánh giá phi chính thức thường được lồng ghép một cách tự nhiên vào các hoạt động hàng ngày của lớp học (đặt câu hỏi, thảo luận, quan sát thái độ), không làm gián đoạn dòng chảy bài giảng.

1.3. Phân Biệt Informal Assessment Và Formal Assessment

Đặc điểm	Informal Assessment (Phi chính thức)	Formal Assessment (Chính thức)
Mục tiêu	Cải thiện, điều chỉnh giảng dạy	Chấm điểm, xếp hạng, xác định trình độ
Hình thức	Quan sát, câu hỏi nhanh, thảo luận	Bài thi giữa kỳ, cuối kỳ, bài kiểm tra chuẩn hóa
Tính chất	Linh hoạt, cá nhân hóa, định tính	Cứng nhắc, tiêu chuẩn hóa, định lượng
Thời điểm	Liên tục, trong suốt giờ học	Định kỳ, cuối đơn vị bài học
Áp lực	Thấp	Cao

2. Các Kỹ Thuật Informal Assessment Hiệu Quả Trong Lớp Học

Có vô số cách để thực hiện đánh giá phi chính thức. Dưới đây là các kỹ thuật phổ biến và hiệu quả nhất.

2.1. Kỹ Thuật Quan Sát (Observation Techniques)

Quan sát là phương pháp Informal assessment đơn giản nhưng mạnh mẽ, cung cấp thông tin về hành vi và thái độ học tập.

• Checklist và Anecdotal Records: Giáo viên sử dụng bảng kiểm tra hoặc ghi lại các sự kiện nhỏ, cụ thể về hành vi của học sinh (ví dụ: Ghi nhận An đã chủ động giúp bạn giải bài tập X).

• Quan sát Khi Thảo luận Nhóm: Theo dõi cách học sinh tương tác, chia sẻ vai trò, và đóng góp ý kiến để đánh giá kỹ năng làm việc nhóm và mức độ hiểu biết nội dung.

• Time Sampling: Quan sát một học sinh cụ thể trong một khoảng thời gian ngắn (ví dụ: 5 phút) để đánh giá sự tập trung hoặc hành vi cụ thể.

2.2. Kỹ Thuật Câu Hỏi Và Phản Hồi Tức Thì (Quick Questioning & Response)

Đây là cách phổ biến nhất để kiểm tra hiểu biết ngay lập tức:

• Hỏi Vấn ngẫu nhiên (Cold Calling): Đặt câu hỏi cho học sinh một cách ngẫu nhiên (không để họ giơ tay) để đảm bảo tất cả đều tập trung và sẵn sàng trả lời.

• Thẻ Ra/Vào (Exit/Entrance Tickets): Yêu cầu học sinh viết nhanh câu trả lời cho 1-2 câu hỏi liên quan đến bài học trước khi kết thúc hoặc bắt đầu tiết học.

• Kỹ thuật Giơ tay (Thumbs Up/Down/Sideways): Yêu cầu học sinh dùng ngón tay cái để chỉ ra mức độ hiểu bài của họ (Lên: Hiểu rõ; Ngang: Hơi hiểu; Xuống: Chưa hiểu).

2.3. Kỹ Thuật Bài Tập Ngắn (Short Work Samples)

• One-Minute Paper: Yêu cầu học sinh tóm tắt lại điểm chính của bài học trong vòng một phút.

• Draw a Picture/Concept Map: Yêu cầu học sinh vẽ một sơ đồ tư duy hoặc bức tranh minh họa khái niệm vừa học.

• Trình bày Phi chính thức (Informal Presentation): Yêu cầu học sinh giải thích nhanh một khái niệm cho bạn bên cạnh hoặc đứng trước lớp mà không cần chuẩn bị cầu kỳ.

3. Vai Trò Chiến Lược Của Informal Assessment Trong Giáo Dục Hiện Đại

Informal assessment không chỉ là công cụ kiểm tra mà là nền tảng của nhiều triết lý sư phạm tiến bộ.

3.1. Cá Nhân Hóa Lộ Trình Học Tập (Personalized Learning)

• Xác định Vùng Phát triển Gần nhất (ZPD): Thông qua các quan sát phi chính thức, giáo viên có thể xác định chính xác kiến thức mà học sinh đã biết và những gì họ sẵn sàng học tiếp theo, từ đó thiết kế các hoạt động hỗ trợ phù hợp.

• Phân hóa Giảng dạy (Differentiated Instruction): Kết quả đánh giá phi chính thức giúp giáo viên nhanh chóng chia nhóm học sinh (ví dụ: nhóm cần củng cố kiến thức nền và nhóm sẵn sàng làm bài tập nâng cao), đảm bảo mọi học sinh đều nhận được sự hỗ trợ phù hợp với trình độ.

3.2. Tăng Cường Tính Chủ Động Của Học Sinh (Student Agency)

• Tự Đánh giá (Self-Assessment): Nhiều kỹ thuật Informal assessment (ví dụ: nhật ký học tập, danh sách kiểm tra tự đánh giá) khuyến khích học sinh tự nhìn nhận điểm mạnh, điểm yếu và tự chịu trách nhiệm về việc học của mình.

• Phản Hồi Hai Chiều: Informal assessment tạo ra một luồng phản hồi liên tục, giúp học sinh nhận thức được khoảng cách giữa trình độ hiện tại và mục tiêu cần đạt, từ đó chủ động tìm kiếm sự giúp đỡ hoặc tài liệu học tập bổ sung.

4. Ứng Dụng Công Nghệ Hỗ Trợ Informal Assessment

Công nghệ đã nâng cao khả năng thực hiện và phân tích dữ liệu của Informal assessment, làm cho quy trình này trở nên hiệu quả và nhanh chóng hơn.

4.1. Các Công Cụ Trò Chơi Hóa (Gamification Tools)

• Kahoot!, Quizizz: Các ứng dụng này cho phép giáo viên tạo ra các bài kiểm tra nhanh, vui vẻ, không áp lực để đánh giá hiểu biết ngay lập tức. Hệ thống tự động thu thập và phân tích kết quả, giúp giáo viên nhận được báo cáo tổng kết trong vòng vài phút.

• Mentimeter/Poll Everywhere: Sử dụng để thăm dò ý kiến nhanh hoặc thu thập phản hồi ẩn danh từ học sinh, đảm bảo rằng ngay cả những học sinh nhút nhát cũng có thể tham gia đánh giá.

4.2. Nền Tảng Quản Lý Học Tập (LMS)

• Google Forms, Microsoft Forms: Dùng để tạo các bài tập ngắn, thu thập Entrance/Exit Tickets dưới dạng số hóa. Dữ liệu được tổ chức tự động, giúp giáo viên phân loại và phân tích câu trả lời dễ dàng hơn.

• Video và Ghi âm: Sử dụng video hoặc ghi âm lời giải thích của học sinh (thay vì viết) là một hình thức Informal assessment hiệu quả, giúp giáo viên đánh giá kỹ năng nói và lập luận của học sinh.

5. Thách Thức Và Lời Khuyên Khi Triển Khai Informal Assessment

Mặc dù Informal assessment rất hữu ích, việc triển khai nó đòi hỏi kỹ năng và sự chuẩn bị.

5.1. Thách Thức Về Tính Khách Quan Và Ghi Chép

• Tính Chủ quan: Bản chất phi chính thức của đánh giá này có thể dẫn đến sự chủ quan của giáo viên (ví dụ: chỉ quan sát những học sinh tích cực).

• Gánh nặng Ghi chép: Việc ghi chép các quan sát cá nhân (Anecdotal Records) cho từng học sinh có thể tốn thời gian và làm giáo viên phân tâm khỏi việc giảng dạy.

• Giải pháp: Sử dụng các công cụ số như điện thoại, máy tính bảng để ghi chú nhanh trong giờ học, và tập trung quan sát từng nhóm nhỏ theo lịch trình luân phiên thay vì cả lớp cùng lúc.

5.2. Lời Khuyên Tối Ưu Hóa Phản Hồi (Feedback Optimization)

• Phản hồi Kịp thời và Tập trung: Phản hồi từ Informal assessment phải được đưa ra ngay lập tức và tập trung vào một hoặc hai điểm cải thiện cụ thể (ví dụ: Tập trung hơn vào việc sử dụng thì quá khứ đơn trong đoạn văn này), thay vì các nhận xét chung chung.

• Sử dụng Dữ liệu để Hành động: Mục tiêu cuối cùng của Informal assessment là hành động. Giáo viên phải luôn tự hỏi: Dựa trên kết quả này, tôi cần thay đổi gì trong 10 phút tiếp theo? (Tăng cường luyện tập, giải thích lại, hay chuyển sang hoạt động nâng cao).

6. Tích Hợp Informal Assessment Vào Từng Giai Đoạn Bài Giảng

Informal assessment không phải là một hoạt động riêng biệt mà phải được lồng ghép một cách liền mạch vào ba giai đoạn chính của bất kỳ bài giảng nào: trước, trong và sau khi học nội dung mới.

6.1. Đánh Giá Trước Khi Giảng (Pre-Assessment/Diagnostic)

• Mục đích: Xác định kiến thức nền (prior knowledge) và hiểu lầm sẵn có của học sinh trước khi bắt đầu bài học mới.

• Kỹ thuật áp dụng:

  • Brainstorming Ngắn: Yêu cầu học sinh liệt kê tất cả những gì họ đã biết về chủ đề.

  • K-W-L Chart (Know – Want to Know – Learned): Ở phần “Know” (Đã biết), giáo viên thu thập dữ liệu về kiến thức nền của học sinh, giúp điều chỉnh điểm khởi đầu của bài giảng.

  • Pre-Quiz 3 câu hỏi: Một bài kiểm tra nhanh 3 câu hỏi về nội dung cần thiết để học bài mới, giúp giáo viên biết cần phải ôn tập lại phần nào.

6.2. Đánh Giá Trong Khi Giảng (During Instruction)

• Mục đích: Theo dõi sự hiểu biết đang diễn ra, đảm bảo học sinh tiếp thu thông tin chính một cách hiệu quả.

• Kỹ thuật áp dụng:

  • Pair-Share/Think-Pair-Share: Yêu cầu học sinh thảo luận theo cặp trong 1-2 phút, sau đó lắng nghe nhanh các cặp để đánh giá mức độ hiểu sâu của lớp.

  • Traffic Light Cards: Học sinh sử dụng thẻ màu (Xanh: Tiếp tục; Vàng: Chậm lại; Đỏ: Dừng lại và giải thích) để báo hiệu mức độ hiểu bài.

  • Whiteboard Response: Yêu cầu học sinh viết nhanh câu trả lời hoặc công thức lên bảng nhỏ cá nhân và giơ lên. Giáo viên có thể quét nhanh để đánh giá tình hình của cả lớp.

6.3. Đánh Giá Sau Khi Giảng (Post-Assessment/Closure)

• Mục đích: Đánh giá mức độ thành công của bài giảng và củng cố các điểm quan trọng.

• Kỹ thuật áp dụng:

  • One-Sentence Summary: Yêu cầu học sinh tóm tắt toàn bộ bài học bằng một câu duy nhất.

  • Muddiest Point: Yêu cầu học sinh ghi lại điểm mà họ cảm thấy khó hiểu nhất (điểm mù) trong bài học. Dữ liệu này là vô giá để lên kế hoạch cho buổi học tiếp theo.

7. Đạo Đức Nghề Nghiệp Và Tính Bảo Mật Trong Informal Assessment

Việc sử dụng và ghi chép dữ liệu từ Informal assessment cần tuân thủ các nguyên tắc đạo đức và bảo mật thông tin học sinh.

7.1. Đảm Bảo Tính Riêng Tư Và Không Áp Lực

• Sử dụng Ẩn danh (Anonymity): Đối với các kỹ thuật thu thập phản hồi về sự khó hiểu (ví dụ: Muddiest Point), nên khuyến khích học sinh phản hồi ẩn danh để họ không cảm thấy xấu hổ hoặc bị đánh giá tiêu cực.

• Không Dùng để Chấm Điểm Chính thức: Luôn làm rõ với học sinh rằng các hoạt động Informal assessment (ví dụ: Thẻ Giơ tay, Quiz online nhanh) không được tính vào điểm số cuối cùng. Điều này khuyến khích sự trung thực và giảm áp lực thi cử.

7.2. Bảo Mật Dữ Liệu Quan Sát Cá Nhân

• Ghi chép Riêng tư: Các ghi chép cá nhân của giáo viên về hành vi, sự tiến bộ, hoặc khó khăn của học sinh (Anecdotal Records) phải được giữ bảo mật, chỉ được sử dụng cho mục đích cải thiện giảng dạy và chia sẻ với phụ huynh hoặc đồng nghiệp có liên quan chuyên môn khi cần thiết.

• Tập trung vào Hành vi, Không phải Tính cách: Khi ghi chép, giáo viên cần tập trung vào các hành vi học tập cụ thể, có thể quan sát được, tránh đưa ra các nhận xét chủ quan về tính cách hoặc năng lực cố định của học sinh (ví dụ: Ghi: Học sinh không sử dụng từ vựng mới trong thảo luận, thay vì Học sinh lười biếng).

Kết Luận

Informal assessment là gì? Nó là trụ cột của một triết lý giáo dục lấy người học làm trung tâm. Nó vượt ra ngoài khuôn khổ điểm số, tập trung vào sự tiến bộ và quá trình học tập. Bằng cách áp dụng đa dạng các kỹ thuật đánh giá phi chính thức – từ quan sát tinh tế, câu hỏi tức thì cho đến việc tận dụng công nghệ – giáo viên có thể liên tục “quét” tình hình lớp học, đưa ra những quyết định giảng dạy chính xác và kịp thời.

Sự tích hợp hiệu quả của Informal assessment là chìa khóa để kiến tạo một môi trường học tập linh hoạt, phản hồi nhanh, nơi mọi học sinh đều được hỗ trợ để đạt được tiềm năng cao nhất.

👉 Nếu bạn đang mong muốn nâng cao kỹ năng giảng dạy, đồng thời sở hữu chứng chỉ TESOL Quốc tế uy tín, hãy để ETP TESOL đồng hành. Chúng tôi không chỉ mang đến chương trình học chất lượng, mà còn là một cộng đồng giáo viên đầy nhiệt huyết – nơi bạn được học hỏi, kết nối và phát triển bền vững.

Hãy để ETP TESOL đồng hành cùng bạn trên hành trình chinh phục khoá học TESOL Quốc tế tại Việt Namvà khởi đầu sự nghiệp giảng dạy tiếng Anh chuyên nghiệp. Hãy liên hệ ngay hôm nay để được tư vấn chi tiết về chương trình học TESOL Quốc tế tại Việt Nam, lịch khai giảng và những ưu đãi đặc biệt đang áp dụng.

Bạn có thể tìm đọc thêm về ETP TESOL tại: ETP TESOL VỮNG BƯỚC SỰ NGHIỆP GIÁO VIÊN TIẾNG ANH

Tìm hiểu thêm

• Nhận ngay Ebook ETP TESOL TẶNG bạn
• 7 Ứng dụng Trí tuệ nhân tạo AI trong giáo dục
• [Thầy cô hỏi, ETP TESOL trả lời #4] Phương pháp hiệu quả để thúc đẩy động lực học tập cho học viên đi làm bận rộn?
• [Thầy cô hỏi, ETP TESOL trả lời #3] Làm thế nào để giáo viên có thể giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách nhanh chóng và nhớ lâu hơn?
• Chuyên mục “Thầy cô hỏi, ETP TESOL trả lời”