Cùng ETP TESOL tìm hiểu câu hỏi gợi mở là gì, cách sử dụng hiệu quả trong giảng dạy và giao tiếp và ví dụ thực tế giúp tăng hứng thú học tập và tư duy phản biện.

1. Giới thiệu: Khái niệm câu hỏi gợi mở

Câu hỏi gợi mở là gì? Đây là loại câu hỏi đặc biệt, được thiết kế nhằmkhơi dậy tư duy, khuyến khích người trả lời suy nghĩ sâu và trình bày ý kiến, quan điểm cá nhân. Khác với câu hỏi đóng, vốn chỉ yêu cầu trả lời “có” hoặc “không”, câu hỏi gợi mở giúptăng khả năng phân tích, đánh giá tình huống, đồng thời thúc đẩy khả năng trình bày ý tưởng của người trả lời.

Ví dụ, thay vì hỏi “Bạn có thích học tiếng Anh không?” (câu hỏi đóng), giáo viên có thể hỏi: “Bạn thích phương pháp học tiếng Anh nào nhất và vì sao?” Đây là câu hỏi gợi mở, giúp học viênthể hiện quan điểm, phân tích lý do, chia sẻ trải nghiệm và tương tác với các bạn trong lớp. Câu hỏi kiểu này không chỉ đánh giá kiến thức mà cònđo lường khả năng tư duy, trình bày và giải thích.

Trong giáo dục, câu hỏi gợi mởgiúp học viên phát triển tư duy độc lập, khả năng sáng tạo, khả năng phân tích và đánh giá vấn đề. Nó đồng thờităng cường sự tương tác trong lớp học, giúp học viên học tập chủ động thay vì thụ động nghe giảng. Trong môi trường làm việc hoặc giao tiếp chuyên nghiệp, câu hỏi gợi mở giúpkhai thác thông tin, xây dựng mối quan hệ tích cực, phát triển khả năng hợp tác và giải quyết vấn đề.

Một ví dụ thực tế trong lớp học STEM: thay vì hỏi “Bạn có hiểu bài thí nghiệm hôm nay không?” (câu hỏi đóng), giáo viên có thể hỏi: “Nếu bạn thiết kế thí nghiệm này, bạn sẽ thay đổi gì để kết quả khác nhau và tại sao?” Câu hỏi này giúp học viênsuy nghĩ sáng tạo, hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề, và học cách trình bày ý tưởng một cách logic.

Câu hỏi gợi mở là công cụ không thể thiếu tronggiảng dạy, quản lý, phỏng vấn và giao tiếp hằng ngày, bởi nó giúpmở rộng tầm nhìn, phát triển kỹ năng tư duy phản biện và tạo môi trường trao đổi tích cực.

2. Đặc điểm của câu hỏi gợi mở

Hiểu rõđặc điểm của câu hỏi gợi mở là bước quan trọng để giáo viên, nhà quản lý hay người giao tiếp sử dụng hiệu quả. Một câu hỏi gợi mở có các đặc điểm nổi bật sau:

• Không có câu trả lời cố định: Câu trả lời có thể khác nhau ở từng cá nhân, giúp khuyến khíchsự sáng tạo và tư duy linh hoạt. Ví dụ, câu hỏi “Bạn sẽ giải quyết vấn đề này như thế nào?” không giới hạn một giải pháp duy nhất, học viên có thể đưa ra nhiều phương án khác nhau, từ đóphát triển khả năng phân tích và đánh giá các lựa chọn.
  
• Khuyến khích giải thích và phân tích sâu: Thay vì chỉ yêu cầu một câu trả lời ngắn, câu hỏi gợi mở đòi hỏi người trả lờitrình bày lý do, phân tích tình huống hoặc nêu quan điểm cá nhân, từ đótăng khả năng tư duy phản biện và sáng tạo. Ví dụ, giáo viên hỏi: “Tại sao bạn nghĩ nhân vật trong câu chuyện lại đưa ra quyết định đó?” giúp học viênphân tích nhân vật, hoàn cảnh và nguyên nhân hành động, phát triển kỹ năng tư duy logic.
  
• Thúc đẩy trao đổi và tương tác: Câu hỏi gợi mở tạo cơ hội để học viênthảo luận, trao đổi ý kiến, học hỏi lẫn nhau, tạomôi trường học tập tích cực và chủ động. Trong môi trường làm việc, câu hỏi gợi mở giúp nhân viêntrao đổi ý tưởng, phối hợp nhóm và đưa ra giải pháp sáng tạo.
  
• Kích thích sáng tạo và tư duy phản biện: Bởi câu hỏi gợi mở thường yêu cầuso sánh, đánh giá hoặc đề xuất giải pháp, người trả lời phải suy nghĩ sâu và đưa ra nhiều phương án, từ đó phát triểntư duy phản biện và khả năng sáng tạo.
  
• Ngôn ngữ đơn giản nhưng nội dung sâu sắc: Ngôn từ cần dễ hiểu, tránh gây nhầm lẫn, nhưng vẫn gợi mở để người trả lời tự khám phá ý tưởng. Ví dụ, câu hỏi “Bạn thấy phần nào của bài học hôm nay thú vị nhất và tại sao?” vừa dễ hiểu vừakhơi gợi trẻ suy nghĩ, phân tích và chia sẻ quan điểm.

Hiểu đặc điểm này, giáo viên và nhà quản lý có thểsử dụng câu hỏi gợi mở một cách linh hoạt, vừa phát triển tư duy, vừa tăng tương tác và hiệu quả học tập.

3. Lợi ích của câu hỏi gợi mở trong giáo dục và giao tiếp

Sử dụng câu hỏi gợi mở mang lại nhiều lợi ích thiết thực tronggiáo dục, quản lý và giao tiếp, giúp phát triển toàn diện kỹ năng tư duy, giao tiếp và sáng tạo.

• Phát triển tư duy phản biện: Câu hỏi gợi mở khuyến khích học viên hoặc người trả lờisuy nghĩ sâu, phân tích tình huống, đánh giá lựa chọn và đưa ra quyết định hợp lý. Ví dụ, trong lớp học lịch sử, thay vì hỏi “Chiến thắng này diễn ra năm nào?”, giáo viên có thể hỏi: “Bạn nghĩ chiến lược nào đã giúp bên thắng lợi đạt kết quả này và tại sao?” Câu hỏi này thúc đẩy học viênphân tích nguyên nhân, so sánh các chiến lược và đưa ra đánh giá riêng.
• Tăng khả năng giao tiếp và trình bày: Khi trả lời câu hỏi gợi mở, học viêntập trình bày ý tưởng, lắng nghe và phản hồi bạn bè, nâng cao kỹ năng giao tiếp và thuyết trình. Trong môi trường làm việc, câu hỏi gợi mở giúp nhân viêntrình bày quan điểm, chia sẻ ý tưởng và phối hợp nhóm hiệu quả hơn.
• Khơi gợi sự sáng tạo: Vì câu trả lời không bị giới hạn, câu hỏi gợi mở giúp học viên hoặc nhân viêntìm ra nhiều giải pháp khác nhau, thử nghiệm ý tưởng và phát triển khả năng sáng tạo. Ví dụ, trong lớp học STEM, giáo viên có thể hỏi: “Bạn sẽ thiết kế một phương tiện giao thông thân thiện với môi trường như thế nào?” Câu hỏi nàykhơi dậy tư duy sáng tạo, lập kế hoạch và hình dung ý tưởng thực tế.
• Tạo hứng thú học tập và tương tác tích cực: Học viên thường hứng thú hơn khi đượctham gia chủ động, đưa ra quan điểm và khám phá kiến thức, thay vì chỉ nghe giảng một chiều. Giáo viên có thể kết hợp thảo luận nhóm, hoạt động thực hành và trò chơi gợi mở để tăng sự tương tác.
• Giúp giáo viên và nhà quản lý hiểu nhu cầu và năng lực: Câu trả lời từ câu hỏi gợi mở cung cấpthông tin quan trọng về trình độ, sở thích và điểm mạnh của học viên hoặc nhân viên, từ đóđiều chỉnh phương pháp giảng dạy hoặc quản lý phù hợp.

Tóm lại, câu hỏi gợi mở l�công cụ đa năng, vừa phát triển tư duy, kỹ năng giao tiếp, vừa tạo môi trường học tập và làm việc tích cực. Hiểu được lợi ích này, giáo viên và nhà quản lý có thểtận dụng câu hỏi gợi mở để tối đa hóa hiệu quả học tập, đào tạo và giao tiếp.

4. Các loại câu hỏi gợi mở phổ biến

Hiểu được các loại câu hỏi gợi mở sẽ giúp giáo viên, nhà quản lý và người giao tiếpchọn đúng dạng câu hỏi phù hợp với mục tiêu bài học hoặc cuộc trò chuyện. Câu hỏi gợi mở được phân thành nhiều loại, mỗi loại có vai trò riêng trong việckhơi gợi tư duy, phát triển kỹ năng và tăng sự tương tác.

4.1. Câu hỏi giải thích (Explanatory Questions)

Loại câu hỏi này yêu cầu người trả lờigiải thích lý do hoặc trình bày cơ sở của quan điểm. Ví dụ, giáo viên có thể hỏi: “Tại sao bạn nghĩ nhân vật trong câu chuyện lại đưa ra quyết định đó?” Câu hỏi nàykhuyến khích học viên phân tích nguyên nhân – kết quả, phát triển khả năng tư duy logic và phản biện. Trong môi trường công việc, nhà quản lý có thể hỏi nhân viên: “Tại sao bạn chọn giải pháp này cho dự án?” giúphiểu rõ cách tư duy và lập luận của họ.

4.2. Câu hỏi dự đoán (Predictive Questions)

Câu hỏi yêu cầu dự đoán kết quả hoặc tình huống tương lai, khuyến khíchtư duy sáng tạo và khả năng đưa ra giả thuyết. Ví dụ, trong lớp học khoa học: “Nếu chúng ta thay đổi một yếu tố trong thí nghiệm, kết quả sẽ khác như thế nào?” Câu hỏi này giúp học viênhình dung, phân tích các biến số và phát triển khả năng giải quyết vấn đề. Trong doanh nghiệp, câu hỏi tương tự có thể dùng trong họp chiến lược: “Bạn nghĩ thị trường sẽ phản ứng ra sao nếu chúng ta áp dụng chiến lược mới?”

4.3. Câu hỏi so sánh (Comparative Questions)

Câu hỏi yêu cầu học viên hoặc nhân viênso sánh hai hoặc nhiều lựa chọn, phương án hoặc quan điểm. Ví dụ: “Bạn thấy phương pháp học này hiệu quả hơn phương pháp kia ở điểm nào?” Loại câu hỏi này giúp phát triểntư duy phản biện, kỹ năng phân tích và lập luận chặt chẽ.

4.4. Câu hỏi tưởng tượng/ sáng tạo (Imaginative/Creative Questions)

Đây là loại câu hỏikhuyến khích trí tưởng tượng và sáng tạo, ví dụ: “Nếu bạn là nhà thiết kế, bạn sẽ tạo ra sản phẩm mới nào để giải quyết vấn đề này?” Trong lớp học, giáo viên có thể sử dụng câu hỏi tưởng tượng đểphát triển khả năng kể chuyện, sáng tạo và biểu đạt bằng ngôn ngữ. Trong doanh nghiệp, câu hỏi này giúp nhân viêntư duy “out of the box” và đề xuất ý tưởng mới.

4.5. Câu hỏi phản hồi (Reflective Questions)

Loại câu hỏi này khuyến khích học viên hoặc nhân viêntự nhìn nhận, đánh giá hành động hoặc trải nghiệm của bản thân. Ví dụ: “Bạn học được gì từ hoạt động hôm nay và bạn sẽ làm gì khác lần sau?” Loại câu hỏi này giúpphát triển tư duy tự phản ánh, khả năng nhận xét và cải thiện bản thân.

Hiểu các loại câu hỏi gợi mở giúp bạnlựa chọn đúng cách đặt câu hỏi trong từng bối cảnh, từ lớp học đến môi trường làm việc, từ thảo luận nhóm đến phỏng vấn cá nhân, từ đótối đa hóa hiệu quả giao tiếp và học tập.

5. Cách đặt câu hỏi gợi mở hiệu quả

Hiểu loại câu hỏi gợi mở thôi chưa đủ, việcđặt câu hỏi hiệu quả là yếu tố quyết định để đạt được mục tiêu học tập hoặc giao tiếp. Dưới đây là những nguyên tắc và hướng dẫn thực hành giúp câu hỏi gợi mở phát huy tối đa hiệu quả:

• Sử dụng từ mở (Open Words):Câu hỏi gợi mở thường bắt đầu bằng từ:“tại sao”, “như thế nào”, “bạn nghĩ gì về…”, “bạn sẽ làm gì nếu…” Thay vì hỏi: “Bạn có đồng ý không?”, bạn có thể hỏi: “Bạn nghĩ sao về ý kiến này và vì sao?” Câu hỏi nàykhuyến khích giải thích, phân tích và trình bày quan điểm.
• Giữ câu hỏi ngắn gọn và rõ ràng:Ngôn từ đơn giản, dễ hiểu giúp người trả lờitập trung vào nội dung chính. Tránh câu hỏi quá dài, nhiều mệnh đề, vì dễ gây rối hoặc hiểu sai ý. Ví dụ: “Bạn thấy phần bài học hôm nay thú vị nhất là gì và vì sao?” vừa rõ ràng, vừa đủ gợi mở.
• Khuyến khích tư duy nhiều chiều:Một câu hỏi hiệu quả không chỉ yêu cầu một câu trả lời duy nhất mà mở ranhiều cách giải quyết hoặc quan điểm. Ví dụ: “Bạn sẽ giải quyết xung đột trong nhóm như thế nào?” khuyến khích học viên đưa ra nhiều giải pháp khác nhau.
• Cho thời gian suy nghĩ:Đặt câu hỏi gợi mở cầnthời gian cho học viên hoặc người trả lời suy nghĩ và trình bày ý tưởng. Không nên yêu cầu trả lời ngay lập tức. Giáo viên có thể khuyến khích: “Hãy suy nghĩ trong một phút trước khi trả lời.”
• Kết hợp với hoạt động tương tác:Trong lớp học, giáo viên có thểchia nhóm thảo luận, viết ý tưởng ra giấy hoặc trình bày ý kiến trước lớp. Trong môi trường làm việc, nhà quản lý có thể tổ chứchọp nhóm, brainstorming hoặc phỏng vấn mở để tối đa hóa hiệu quả.
• Theo dõi và phản hồi:Sau khi người trả lời trình bày, hãylắng nghe, phản hồi tích cực và mở rộng câu trả lời. Ví dụ, giáo viên có thể hỏi tiếp: “Bạn có thể giải thích rõ hơn ý tưởng này không?” hoặc “Bạn nghĩ giải pháp này có nhược điểm gì không?”

Khi áp dụng đúng cách, câu hỏi gợi mởkhông chỉ thu hút sự tham gia mà còn giúp người trả lời phát triển kỹ năng phân tích, tư duy phản biện và khả năng trình bày ý tưởng.

6. Ví dụ thực tế và ứng dụng câu hỏi gợi mở trong lớp học

Để hiểu rõcâu hỏi gợi mở là gì và cách áp dụng, giáo viên cần biếtcách triển khai trong lớp học thực tế. Câu hỏi gợi mở không chỉ giúp học viên trả lời mà cònkhuyến khích tư duy, sáng tạo, trao đổi ý tưởng và phát triển kỹ năng xã hội.

Ví dụ 1: Lớp học tiếng Anh
Thay vì hỏi: “Bạn có nhớ từ vựng hôm nay không?”, giáo viên có thể hỏi:

• “Bạn sẽ dùng từ vựng này trong một câu chuyện ngắn như thế nào?”
  Câu hỏi này giúp học viênsáng tạo, sử dụng từ vựng trong ngữ cảnh thực tế và phát triển kỹ năng viết – nói. Học viên không chỉ ghi nhớ từ mới mà còntự tin hơn khi giao tiếp và trình bày ý tưởng.
  

Ví dụ 2: Lớp học khoa học
Thay vì hỏi: “Bạn có hiểu thí nghiệm hôm nay không?”, giáo viên có thể hỏi:

• “Nếu bạn thay đổi một yếu tố trong thí nghiệm, kết quả sẽ khác như thế nào?”
  Câu hỏi nàykhuyến khích học viên phân tích, dự đoán và suy luận khoa học, phát triểntư duy logic và khả năng giải quyết vấn đề. Học viên cũng học được cáchso sánh kết quả, rút ra kết luận và trình bày ý tưởng.
  

Ví dụ 3: Lớp học lịch sử
Thay vì hỏi: “Sự kiện này xảy ra năm nào?”, giáo viên có thể hỏi:

• “Nếu bạn sống trong thời kỳ đó, bạn sẽ làm gì để thay đổi kết quả sự kiện này?”
  Câu hỏi nàykhuyến khích học viên tưởng tượng, sáng tạo và đánh giá lịch sử dưới góc nhìn cá nhân, giúp trẻ phát triểntư duy phản biện, khả năng lập luận và kỹ năng trình bày.
  

Ứng dụng trong môi trường làm việc:
Nhà quản lý có thể sử dụng câu hỏi gợi mở trong họp nhóm, phỏng vấn hoặc huấn luyện nhân viên. Ví dụ:

• “Bạn nghĩ cách nào để cải thiện quy trình này?”
  
• “Nếu dự án gặp khó khăn, bạn sẽ đề xuất giải pháp nào và tại sao?”
  Những câu hỏi này giúpkhơi dậy ý tưởng sáng tạo, tăng khả năng hợp tác và phát triển tư duy phản biện trong công việc.

Sử dụng câu hỏi gợi mở đúng cách trong lớp học và môi trường làm việc giúptạo không khí học tập chủ động, tích cực và đầy sáng tạo, từ đónâng cao hiệu quả giáo dục và hiệu suất công việc.

7. Những sai lầm cần tránh khi sử dụng câu hỏi gợi mở

Mặc dù câu hỏi gợi mở rất hiệu quả, nhưng giáo viên và nhà quản lý cần lưu ýmột số sai lầm phổ biến để tránh làm giảm hiệu quả học tập hoặc giao tiếp.

• Đặt câu hỏi quá phức tạp hoặc dài:Câu hỏi dài, nhiều mệnh đề khiến học viênkhó hiểu và không tập trung. Ví dụ: “Bạn nghĩ nếu áp dụng phương pháp học này kết hợp với các chiến lược khác, kết quả sẽ thay đổi như thế nào và điều gì sẽ xảy ra nếu yếu tố này bị loại bỏ?” Quá nhiều thông tin trong một câu hỏi khiến người trả lờibối rối và không biết bắt đầu từ đâu.
• Không cho thời gian suy nghĩ:Một sai lầm phổ biến là yêu cầu học viên hoặc nhân viên trả lời ngay lập tức. Câu hỏi gợi mở thường đòi hỏitư duy phân tích, sáng tạo và suy luận, vì vậy giáo viên nêncho thời gian để học viên suy nghĩ, viết ý tưởng hoặc thảo luận nhóm trước khi trình bày.
• Không tạo môi trường an toàn:Người trả lời cần cảm thấyan toàn và được tôn trọng khi chia sẻ ý tưởng. Nếu lớp học hoặc cuộc họp cóáp lực, chế giễu hay phê bình quá mức, học viên sẽngại trả lời và hạn chế tư duy sáng tạo.
• Quá tập trung vào một câu trả lời đúng:Câu hỏi gợi mở không có “câu trả lời đúng” duy nhất. Giáo viên hoặc nhà quản lý cầnđón nhận nhiều quan điểm khác nhau, đánh giá lý luận và khả năng phân tích, thay vì chỉ tìm câu trả lời mong muốn.
• Thiếu phản hồi hoặc khuyến khích:Sau khi học viên hoặc nhân viên trả lời, giáo viên cầnphản hồi tích cực, gợi mở thêm câu hỏi hoặc phân tích ý tưởng, để khuyến khích họtư duy sâu hơn và tự tin hơn.

Nhận biết và tránh những sai lầm trên giúp giáo viên và nhà quản lýtận dụng tối đa giá trị của câu hỏi gợi mở, từ đóphát triển kỹ năng tư duy, giao tiếp và sáng tạo cho học viên và nhân viên.

8. Kết luận: Câu hỏi gợi mở và phát triển tư duy

Tóm lại,câu hỏi gợi mở là gì? Đây là công cụ không thể thiếu tronggiáo dục, quản lý và giao tiếp, giúp khơi dậytư duy phản biện, sáng tạo, kỹ năng giao tiếp và khả năng trình bày ý tưởng. Câu hỏi gợi mở khác với câu hỏi đóng ở chỗ nókhuyến khích giải thích, phân tích, đưa ra nhiều giải pháp và quan điểm cá nhân.

Trong lớp học, câu hỏi gợi mở giúphọc viên học chủ động, tham gia tích cực, phát triển tư duy phản biện và khả năng sáng tạo. Giáo viên có thể kết hợpthảo luận nhóm, trò chơi, dự án hoặc bài tập thực hành để tối ưu hóa hiệu quả. Trong môi trường công việc, câu hỏi gợi mở giúpkhai thác ý tưởng, nâng cao khả năng hợp tác, giải quyết vấn đề và phát triển tư duy sáng tạo.

Một số lưu ý quan trọng:

• Đặt câu hỏi ngắn gọn, rõ ràng và sử dụng từ mở.
  
• Cho thời gian suy nghĩ và phản hồi tích cực.
  
• Tránh câu hỏi quá phức tạp hoặc tập trung vào một câu trả lời đúng.
  
• Tạo môi trường an toàn để khuyến khích mọi người chia sẻ quan điểm.

Như vậy, việcsử dụng câu hỏi gợi mở một cách linh hoạt và đúng phương pháp không chỉ giúp học viênhọc hiệu quả hơn, tư duy sâu hơn và sáng tạo hơn, mà còn giúp giáo viên và nhà quản lýtối ưu hóa hiệu quả giảng dạy, giao tiếp và quản lý nhóm. Đây chính là lý do vì sao câu hỏi gợi mở l�một trong những công cụ quan trọng nhất trong giáo dục và phát triển con người.

👉 Nếu bạn đang mong muốn nâng cao kỹ năng giảng dạy, đồng thời sở hữu chứng chỉ TESOL Quốc tế uy tín, hãy để ETP TESOL đồng hành. Chúng tôi không chỉ mang đến chương trình học chất lượng, mà còn là một cộng đồng giáo viên đầy nhiệt huyết – nơi bạn được học hỏi, kết nối và phát triển bền vững.

Hãy để ETP TESOL đồng hành cùng bạn trên hành trình chinh phục khoá học TESOL Quốc tế tại Việt Namvà khởi đầu sự nghiệp giảng dạy tiếng Anh chuyên nghiệp. Hãy liên hệ ngay hôm nay để được tư vấn chi tiết về chương trình học TESOL Quốc tế tại Việt Nam, lịch khai giảng và những ưu đãi đặc biệt đang áp dụng.

Bạn có thể tìm đọc thêm về ETP TESOL tại: ETP TESOL VỮNG BƯỚC SỰ NGHIỆP GIÁO VIÊN TIẾNG ANH

Tìm hiểu thêm

• Nhận ngay Ebook ETP TESOL TẶNG bạn
• 7 Ứng dụng Trí tuệ nhân tạo AI trong giáo dục
• [Thầy cô hỏi, ETP TESOL trả lời #4] Phương pháp hiệu quả để thúc đẩy động lực học tập cho học viên đi làm bận rộn?
• [Thầy cô hỏi, ETP TESOL trả lời #3] Làm thế nào để giáo viên có thể giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách nhanh chóng và nhớ lâu hơn?
• Chuyên mục “Thầy cô hỏi, ETP TESOL trả lời”