Dạy tiếng Anh cho người mất gốc là một thử thách không nhỏ, đặc biệt khi đối mặt với các khái niệm cơ bản nhưng phức tạp như Vowels (nguyên âm) và Consonants (phụ âm). Đây là bước đầu tiên quan trọng để học viên xây dựng nền tảng phát âm và khả năng sử dụng tiếng Anh trong giao tiếp. Thế nhưng, làm thế nào để giải thích các khái niệm này một cách rõ ràng và thú vị, giúp học viên vượt qua sự e ngại ban đầu?

Hãy thử tưởng tượng một học viên mất gốc tiếng Anh lần đầu tiếp xúc với từ “apple”. Họ có thể không nhận ra rằng chữ “a” trong từ này là một vowel và chữ “p” là một consonant, dẫn đến việc phát âm sai hoặc nhầm lẫn khi ghép âm. Việc giúp họ hiểu rõ sự khác biệt giữa nguyên âm và phụ âm không chỉ hỗ trợ phát âm chuẩn mà còn cải thiện kỹ năng đọc và nghe.

Trong bài viết này, ETP sẽ chia sẻ 5 cách hiệu quả để dạy Vowels và Consonants một cách dễ hiểu, gần gũi và sinh động. Những mẹo này được thiết kế đặc biệt cho người mất gốc, giúp họ từng bước nắm vững kiến thức thông qua các phương pháp tương tác và thực hành thực tế. Ngoài ra, chúng tôi cũng cung cấp một mẫu PowerPoint miễn phí, chứa đựng các tài liệu trực quan và bài tập thực hành, để các bạn giáo viên dễ dàng áp dụng vào tiết học của mình.

1. Cách 1: Phân loại rõ ràng giữa Vowels và Consonants

Một trong những bước đầu tiên và quan trọng nhất khi dạy tiếng Anh cho người mất gốc là giúp họ hiểu rõ sự khác biệt giữa Vowels (nguyên âm) và Consonants (phụ âm). Nền tảng này sẽ giúp học viên nắm vững cách phát âm, ghép âm, và xây dựng từ vựng cơ bản. Phương pháp này không chỉ cần sự giải thích rõ ràng mà còn phải kèm theo các ví dụ thực tế và hoạt động thực hành để học viên dễ dàng ghi nhớ.

1.1. Vowels và Consonants là gì?

Vowels là những âm thanh được tạo ra khi không có sự cản trở từ môi lưỡi, răng hay môi. Trong tiếng Anh, nguyên âm bao gồm A, E, I, O, U và đôi khi là Y (trong một số trường hợp như từ gym hoặc cry). Ngược lại, Consonants là những âm thanh bị cản trở khi phát âm, bao gồm các chữ cái còn lại trong bảng chữ cái tiếng Anh.

Phân loại	Ví dụ	Cách phát âm
Vowels	apple, eat, orange	Âm phát ra không có sự cản trở.
Consonants	cat, dog, school	Âm bị cản trở bởi lưỡi, môi hoặc răng.

Ví dụ thực tế: Trong từ cat:

• Chữ A là vowel vì phát âm không bị cản trở.
• Chữ C và T là consonants vì phát âm có sự cản trở từ lưỡi và môi.

1.2. Tại sao cần phân biệt rõ ràng?

Việc phân biệt vowels và consonants không chỉ giúp học viên hiểu cấu trúc từ mà còn hỗ trợ:

• Phát âm chuẩn hơn: Biết rõ nguyên âm sẽ giúp người học điều chỉnh âm điệu trong câu nói.
• Đọc từ dễ dàng hơn: Khi đọc từ mới, học viên có thể xác định vị trí nguyên âm để chia nhỏ và phát âm từng phần chính xác.
• Tăng tốc độ học từ vựng: Hiểu cách âm vận hành giúp học viên nhớ từ nhanh hơn, đặc biệt trong các bài ghép âm.

Ví dụ thực tế: Khi học viên gặp từ mới như banana, việc nhận ra rằng A là vowel và B, N là consonants sẽ giúp họ phát âm từ đúng cách: /bəˈnænə/.

1.3. Phương pháp giảng dạy rõ ràng và sinh động

1. Sử dụng bảng phân loại màu sắc:
   • Tạo bảng chữ cái tiếng Anh với hai màu khác nhau, ví dụ: màu xanh cho vowels và màu đỏ cho consonants.
   • Yêu cầu học viên đọc to bảng chữ cái, phân biệt các chữ cái theo màu.

   Ví dụ:

   • Vowels: A, E, I, O, U
   • Consonants: B, C, D, F,…
2. Kết hợp hình ảnh minh họa:
   • Sử dụng hình ảnh từ vựng đơn giản như apple (hình quả táo) để giải thích vị trí và vai trò của vowels/consonants.
   • Hoạt động: Học viên giơ bảng hoặc viết từ lên bảng để phân loại từng chữ cái trong từ.
3. Bài tập thực hành tương tác:
   • Trò chơi: Giáo viên đọc một từ bất kỳ và yêu cầu học viên nhanh chóng chỉ ra đâu là vowel, đâu là consonant.
   • Bài tập: Điền từ vào bảng sau (học viên hoàn thành bảng với các từ được phân tích sẵn).

Từ	Vowels	Consonants
apple	A, E	P, P, L
orange	O, A, E	R, N, G
school	O	S, C, H, L

1.4. Lưu ý khi áp dụng phương pháp này

• Đơn giản hóa khái niệm: Với người mất gốc, không nên giải thích quá phức tạp. Chỉ cần tập trung vào sự khác biệt cơ bản và dễ nhận thấy.
• Sử dụng ví dụ gần gũi: Chọn từ vựng đơn giản, quen thuộc trong đời sống hàng ngày để học viên dễ dàng liên tưởng.
• Tạo không khí học tập vui vẻ: Kết hợp các trò chơi hoặc bài hát liên quan đến bảng chữ cái để học viên cảm thấy hứng thú hơn.

 

2. Cách 2: Sử dụng hình ảnh và âm thanh minh họa

2.1. Hình ảnh minh họa cho các âm thanh

Hình ảnh là công cụ tuyệt vời để minh họa các âm thanh của nguyên âm và phụ âm. Việc kết hợp hình ảnh với âm thanh giúp học viên dễ dàng hiểu và phân biệt các âm này.

• Ví dụ với nguyên âm:
  Khi dạy nguyên âm A, giáo viên có thể sử dụng hình ảnh của một quả táo (apple) để minh họa. Việc này giúp học viên liên tưởng ngay lập tức đến cách phát âm của nguyên âm A trong từ “apple”.
  • Apple: /ˈæpl/ – Hình ảnh của quả táo giúp học viên nhớ được cách phát âm nguyên âm A một cách rõ ràng và dễ dàng.
• Ví dụ với phụ âm:
  Để dạy phụ âm B, bạn có thể sử dụng hình ảnh của một con bướm (butterfly). Việc kết nối từ vựng với hình ảnh không chỉ giúp học viên nhận diện từ mà còn giúp họ ghi nhớ âm thanh dễ dàng hơn.
  • Butterfly: /ˈbʌtərflaɪ/ – Hình ảnh con bướm giúp học viên nhớ cách phát âm phụ âm B.

2.2. Âm thanh minh họa để phân biệt nguyên âm và phụ âm

Sử dụng âm thanh minh họa có thể giúp học viên phân biệt được sự khác nhau giữa các nguyên âm và phụ âm, đặc biệt khi học viên mất gốc và chưa quen với âm thanh của tiếng Anh. Việc nghe lại âm thanh kết hợp với hình ảnh giúp học viên không bị bỡ ngỡ và dễ dàng phân biệt các âm.

• Âm thanh của nguyên âm:
  Khi dạy nguyên âm, bạn có thể phát âm từng nguyên âm và yêu cầu học viên lặp lại theo. Điều này giúp học viên làm quen với cách phát âm chuẩn và nhận biết sự khác biệt giữa các nguyên âm.Ví dụ:
  • Nguyên âm I trong từ sit /ɪ/ có âm thanh ngắn. Bạn có thể phát âm từ này và kèm theo hình ảnh minh họa như ghế (seat) để học viên hình dung và thực hành.
• Âm thanh của phụ âm:
  Phụ âm có thể được dạy thông qua việc phát âm rõ ràng và mạnh mẽ. Ví dụ, âm T trong từ top /tɒp/ có thể được minh họa bằng hình ảnh ngón tay chỉ lên để học viên dễ dàng hình dung và phát âm đúng.

2.3. Kết hợp hình ảnh và âm thanh trong bài học thực hành

Để tăng cường hiệu quả, hãy kết hợp cả hình ảnh và âm thanh trong các bài tập thực hành. Việc này không chỉ giúp học viên ghi nhớ âm thanh mà còn giúp họ thực hành liên tục và phản xạ nhanh chóng trong việc sử dụng các nguyên âm và phụ âm trong từ vựng.

• Hoạt động: Flashcards với hình ảnh và âm thanh
  Giáo viên có thể sử dụng flashcards với hình ảnh minh họa cho từng từ và phát âm từ đó. Học viên sẽ được yêu cầu lặp lại và viết lại từ vựng trên flashcards, đồng thời chỉ ra những nguyên âm và phụ âm trong từ.Ví dụ:
  • Flashcard của từ “dog”: Hình ảnh chú chó, giáo viên phát âm /dɔɡ/ và yêu cầu học viên nhận diện âm D (phụ âm) và O (nguyên âm).
• Hoạt động: Video học từ vựng
  Học viên có thể xem các video ngắn với các từ và hình ảnh tương ứng, kết hợp với âm thanh. Việc này không chỉ giúp học viên luyện nghe mà còn cung cấp hình ảnh rõ ràng để họ dễ dàng hiểu cách phát âm.

2.4. Lợi ích của việc sử dụng hình ảnh và âm thanh minh họa

• Cải thiện khả năng ghi nhớ: Hình ảnh và âm thanh giúp kích thích trí nhớ hình ảnh và thính giác của học viên, từ đó giúp học viên ghi nhớ nhanh và lâu hơn.
• Tạo sự hứng thú trong học tập: Thay vì chỉ sử dụng phương pháp giảng dạy lý thuyết, việc sử dụng hình ảnh và âm thanh minh họa giúp lớp học trở nên sinh động và thú vị hơn, đặc biệt đối với học viên mất gốc.
• Khả năng học tập đa dạng: Học viên có thể học thông qua các giác quan khác nhau (thị giác, thính giác), giúp tiếp thu bài học một cách hiệu quả và tự nhiên hơn.

 

3. Cách 3: Tập trung vào phát âm chuẩn

3.1. Giải thích cơ bản về khẩu hình miệng và vị trí lưỡi

Một trong những khó khăn thường gặp của học viên mất gốc là không biết cách đặt vị trí lưỡi, môi, hoặc điều chỉnh khẩu hình để tạo ra âm thanh chuẩn. Để giải quyết vấn đề này, giáo viên cần cung cấp hướng dẫn cụ thể và dễ hiểu.

• Nguyên âm:
  Nguyên âm phụ thuộc vào việc điều chỉnh miệng (mở hoặc khép) và vị trí lưỡi (cao, trung bình, thấp).Ví dụ:
  • Âm /iː/ (như trong từ see): Yêu cầu học viên kéo dài âm thanh với miệng mở nhẹ, lưỡi đặt ở vị trí cao.
  • Âm /æ/ (như trong từ cat): Học viên cần mở miệng rộng hơn và giữ lưỡi thấp.
• Phụ âm:
  Phụ âm thường đòi hỏi các chuyển động cụ thể của môi, răng, và lưỡi.Ví dụ:
  • Âm /p/ (như trong từ pen): Đôi môi phải khép lại trước khi bật ra âm thanh.
  • Âm /th/ (như trong từ think): Đầu lưỡi phải chạm nhẹ vào răng cửa trên.

Âm	Từ vựng mẫu	Hướng dẫn phát âm
/iː/	see	Miệng mở nhẹ, kéo dài âm thanh.
/æ/	cat	Mở miệng rộng, lưỡi đặt ở vị trí thấp.
/p/	pen	Môi khép lại trước khi bật âm thanh.
/th/	think	Đặt đầu lưỡi nhẹ vào răng cửa trên.

3.2. Sử dụng công cụ và tài liệu hỗ trợ phát âm

Việc sử dụng công cụ và tài liệu hỗ trợ có thể giúp học viên nhận diện và luyện tập phát âm chính xác. Những tài liệu này bao gồm video, ứng dụng học phát âm, và biểu đồ âm vị quốc tế (IPA).

• Video hướng dẫn:
  Học viên có thể xem các video minh họa cách đặt khẩu hình và phát âm từng âm. Ví dụ, các video dạy phát âm trên YouTube thường cung cấp hình ảnh chậm, dễ hiểu về cách di chuyển môi và lưỡi.
• Ứng dụng học phát âm:
  Các ứng dụng như Elsa Speak, BBC Learning English Pronunciation, hoặc Sounds: The Pronunciation App cho phép học viên luyện phát âm với phản hồi trực tiếp.
• Biểu đồ IPA:
  Biểu đồ âm vị quốc tế (IPA) giúp học viên nhận diện cách phát âm từng âm. Ví dụ, học viên có thể dùng biểu đồ này để phân biệt giữa /ʃ/ (như trong từ sheep) và /s/ (như trong từ sip).

Công cụ hỗ trợ	Lợi ích
Video phát âm chậm	Giúp học viên quan sát khẩu hình và phát âm chuẩn.
Ứng dụng luyện phát âm	Tương tác trực tiếp, cung cấp phản hồi cá nhân hóa.
Biểu đồ IPA	Giúp phân biệt các âm tương tự một cách trực quan.

3.3. Luyện tập phát âm thông qua phản hồi và chỉnh sửa

Luyện tập là chìa khóa để học viên cải thiện phát âm. Tuy nhiên, việc luyện tập cần đi kèm với phản hồi kịp thời từ giáo viên hoặc các công cụ hỗ trợ.

• Luyện đọc từ và câu đơn giản:
  Học viên có thể bắt đầu bằng cách đọc các từ đơn giản và câu ngắn. Giáo viên cần chú ý lắng nghe và sửa lỗi phát âm ngay khi phát hiện.Ví dụ bài tập:
  • Từ đơn: bat, pen, sit.
  • Câu ngắn: The cat sat on the mat.
• Hoạt động lặp lại âm thanh:
  Giáo viên phát âm một từ hoặc câu mẫu, sau đó yêu cầu học viên lặp lại. Hoạt động này giúp học viên hình thành phản xạ phát âm và làm quen với ngữ điệu.
• Phản hồi cá nhân:
  Khi phát hiện học viên phát âm sai, giáo viên cần đưa ra lời khuyên cụ thể. Ví dụ: Nếu học viên phát âm /θ/ (như trong từ think) thành /t/, giáo viên có thể hướng dẫn cách đặt đầu lưỡi đúng vị trí.

 

4. Cách 4: Áp dụng các trò chơi và hoạt động tương tác

Sử dụng trò chơi và các hoạt động tương tác không chỉ giúp học viên cảm thấy hứng thú hơn với bài học mà còn cải thiện khả năng ghi nhớ và áp dụng kiến thức một cách tự nhiên. Đặc biệt với người mất gốc, việc học thông qua trải nghiệm vui vẻ sẽ làm giảm áp lực và tạo động lực để họ tiếp tục hành trình học tiếng Anh.

4.1. Trò chơi liệt kê âm thanh (Sound Matching Game)

Trò chơi này giúp học viên làm quen với các âm của vowels (nguyên âm) và consonants (phụ âm) thông qua việc nghe và nhận diện âm thanh.

Cách thực hiện:

• Giáo viên chuẩn bị một danh sách từ vựng và đọc lần lượt từng từ.
• Học viên phải nhận diện âm đầu tiên hoặc âm cuối của từ đó và phân loại chúng vào nhóm vowels hoặc consonants.

Ví dụ:

• Giáo viên đọc: apple, cat, orange, dog.
• Học viên sẽ phân loại:
  • Âm đầu là nguyên âm: apple (âm /æ/), orange (âm /ɔ/).
  • Âm đầu là phụ âm: cat (âm /k/), dog (âm /d/).

Từ	Âm đầu tiên	Loại âm
apple	/æ/	Vowel
cat	/k/	Consonant
orange	/ɔ/	Vowel
dog	/d/	Consonant

Trò chơi này có thể mở rộng bằng cách yêu cầu học viên tìm từ khác có cùng âm đầu hoặc âm cuối để nâng cao khả năng liên tưởng.

4.2. Bingo Game: Vowels và Consonants

Bingo là trò chơi phổ biến trong việc học từ vựng và âm. Phiên bản này được thiết kế để học viên nhận diện và ghi nhớ các âm của vowels và consonants một cách thú vị.

Cách thực hiện:

1. Giáo viên chuẩn bị bảng Bingo, trong đó mỗi ô chứa một âm vowel hoặc consonant (ví dụ: /iː/, /æ/, /b/, /k/).
2. Giáo viên đọc ngẫu nhiên các từ vựng có chứa âm đó, và học viên phải tìm đúng ô tương ứng.
3. Học viên thắng khi hoàn thành một hàng, một cột, hoặc một đường chéo trên bảng Bingo.

Ví dụ bảng Bingo:

/æ/	/k/	/iː/	/d/	/ʌ/
/b/	/ʃ/	/ɔː/	/g/	/e/

• Giáo viên đọc: cat, key, see, dog, cup.
• Học viên đánh dấu các ô tương ứng: /æ/ (cat), /k/ (key), /iː/ (see), /d/ (dog), /ʌ/ (cup).

Trò chơi này vừa giúp học viên nhận diện âm vừa cải thiện khả năng phản xạ ngôn ngữ.

4.3. Trò chơi đoán từ (Guess the Word)

Đây là trò chơi luyện tập sáng tạo, giúp học viên liên kết giữa âm thanh và từ vựng.

Cách thực hiện:

1. Giáo viên phát âm một từ nhưng chỉ nhấn mạnh một âm (ví dụ: âm đầu hoặc âm cuối).
2. Học viên dựa vào gợi ý âm thanh để đoán từ vựng.

Ví dụ:

• Giáo viên: “Từ này bắt đầu bằng âm /k/ và có âm /æ/ ở giữa.”
• Đáp án: cat.

Biến thể:

• Học viên đóng vai người phát âm và đưa ra gợi ý cho bạn cùng lớp đoán từ.

4.4. Trò chơi Simon Says

Trò chơi này vừa giúp học viên luyện phát âm vừa tạo không khí lớp học sôi nổi.

Cách thực hiện:

1. Giáo viên đưa ra các câu lệnh liên quan đến vowels hoặc consonants.
2. Học viên chỉ thực hiện lệnh khi câu bắt đầu bằng “Simon says.”

Ví dụ:

• “Simon says: Phát âm âm /æ/.”
• “Simon says: Đọc từ bat.”
• “Đọc từ cat.” (ai đọc theo thì sẽ bị loại vì không có câu lệnh “Simon says.”)

Trò chơi này không chỉ luyện phát âm mà còn cải thiện khả năng tập trung của học viên.

 

5. Tích hợp bài tập thực hành đơn giản

5.1. Bài tập điền âm còn thiếu (Fill in the Blanks)

Bài tập này giúp học viên thực hành nhận diện âm và điền chúng vào từ còn thiếu.

Cách thực hiện:

• Giáo viên cung cấp các từ thiếu âm và yêu cầu học viên điền vào các nguyên âm hoặc phụ âm phù hợp.

Ví dụ bài tập:

Từ gốc	Từ thiếu âm	Âm cần điền
cat	c_t	a
dog	d_g	o
table	t_ble	a
kite	k_te	i

• Học viên sẽ hoàn thành bài tập:
  • cat: c_a_t
  • dog: d_o_g
  • table: t_a_ble
  • kite: k_i_te

Bài tập này không chỉ giúp học viên ghi nhớ cách phát âm mà còn tăng khả năng nhận diện từ vựng.

5.2. Bài tập phân loại âm (Categorization Task)

Học viên sẽ phân loại từ vựng theo nhóm vowels hoặc consonants để hiểu rõ sự khác biệt giữa hai loại âm.

Cách thực hiện:

• Giáo viên đưa ra danh sách từ và yêu cầu học viên phân loại theo âm đầu tiên hoặc âm cuối cùng.

Ví dụ bài tập:

Từ	Âm đầu tiên	Loại âm
apple	/æ/	Vowel
cat	/k/	Consonant
orange	/ɔ/	Vowel
dog	/d/	Consonant

Học viên có thể thực hành bài tập này theo cặp để tăng tính tương tác và thảo luận.

5.3. Bài tập ghép từ với âm (Matching Exercise)

Bài tập này giúp học viên kết nối âm vowels hoặc consonants với từ vựng chứa âm đó.

Cách thực hiện:

• Giáo viên cung cấp hai danh sách: danh sách âm và danh sách từ.
• Học viên sẽ ghép âm với từ chứa âm đó.

Ví dụ bài tập:

Âm	Từ phù hợp
/æ/	cat, apple
/t/	table, hat
/iː/	bee, see

Biến thể:

• Giáo viên có thể yêu cầu học viên đọc to từ đã ghép để kiểm tra khả năng phát âm.

 

Tải ngay mẫu PowerPoint dạy Vowels và Consonants

Tại sao nên sử dụng PowerPoint trong giảng dạy vowels và consonants?

PowerPoint là một công cụ trực quan, sinh động, giúp học viên:

• Dễ dàng tiếp thu: Hình ảnh minh họa kết hợp với âm thanh giúp học viên mất gốc cảm thấy học tập thú vị hơn.
• Học đi đôi với thực hành: PowerPoint có thể lồng ghép bài tập thực hành ngay trên slide, từ đó giúp học viên vừa học vừa làm ngay lập tức.
• Ghi nhớ lâu hơn: Sự kết hợp giữa chữ, hình ảnh và màu sắc giúp não bộ lưu giữ thông tin hiệu quả.

Ví dụ: Một slide PowerPoint giới thiệu vowels có thể sử dụng hình ảnh vui nhộn như một quả táo để minh họa âm /æ/ trong từ apple. Điều này giúp học viên dễ dàng liên tưởng và ghi nhớ.

 

Về ETP TESOL

Hãy chia sẻ thắc mắc của bạn đến chuyên mục ‘Thầy cô hỏi, ETP TESOL trả lời’ để được nhận ngay sự giải đáp và hỗ trợ từ đội ngũ giảng viên chuyên nghiệp giàu kinh nghiệm của ETP TESOL. Gửi câu hỏi tại https://bit.ly/YOUask_ETPTESOLanswer và cùng nhau nâng cao chất lượng giảng dạy tiếng Anh của mình nhé!