Tìm hiểu cách quản lý học sinh cá biệt trong lớp hiệu quả, giúp giáo viên giữ không khí tích cực, tạo sự tôn trọng và khuyến khích học sinh thay đổi hành vi một cách tự nhiên.

1. Hiểu đúng về học sinh cá biệt – nền tảng để quản lý hiệu quả

Trước khi tìm cách quản lý học sinh cá biệt trong lớp, điều đầu tiên giáo viên cần làm không phải là tìm hình phạt, mà là hiểu nguyên nhân của hành vi. Bởi đằng sau một học sinh “nghịch ngợm”, “chống đối” hay “thiếu hợp tác”, thường ẩn chứa một câu chuyện riêng, thậm chí là một lời kêu cứu thầm lặng.

1.1. Học sinh cá biệt không đồng nghĩa với “hư”

Trong thực tế, phần lớn học sinh cá biệt không có bản chất xấu. Các em thường chỉ đang gặp khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc, tìm kiếm sự công nhận, hoặc chịu ảnh hưởng từ môi trường xung quanh. Một học sinh thường xuyên nói chuyện riêng có thể chỉ vì thiếu tập trung do mất ngủ hoặc căng thẳng. Một em hay phản ứng gay gắt đôi khi lại đến từ việc bị tổn thương, bị so sánh hoặc bị đánh giá quá sớm.

Khi giáo viên ngừng nhìn hành vi như một vấn đề cần sửa, mà bắt đầu nhìn nó như một tín hiệu cần được lắng nghe, mọi thứ sẽ thay đổi. Học sinh sẽ không còn sợ thầy cô, mà bắt đầu tôn trọng và tin tưởng.

1.2. Sức mạnh của sự thấu hiểu

Sự thấu hiểu không chỉ giúp giáo viên quản lý tốt hơn, mà còn giúp học sinh mở lòng hơn. Hãy thử nghĩ: nếu mỗi sáng, một học sinh cá biệt bước vào lớp và nhận được nụ cười cùng một câu chào nhẹ nhàng như “Cô rất vui khi thấy em đến lớp hôm nay”, điều đó có thể thay đổi cả thái độ của em trong suốt buổi học.

Giáo viên có thể bắt đầu từ những điều nhỏ: quan sát, hỏi han, giao nhiệm vụ phù hợp, hoặc đơn giản là cho học sinh cơ hội thể hiện năng lực ở một lĩnh vực nào đó. Một lời động viên đúng lúc – như “Cô biết hôm nay em đã cố gắng rồi” – đôi khi mang giá trị hơn cả những lời phê bình gay gắt.

1.3. Kết nối trước khi kiểm soát

Một lớp học kỷ luật không phải là lớp học im phăng phắc; mà là nơi mọi học sinh đều hiểu giới hạn và tự điều chỉnh hành vi của mình.
Muốn đạt được điều đó, giáo viên phải kết nối trước khi kiểm soát – nghĩa là tạo nên mối quan hệ dựa trên tôn trọng, an toàn và cảm thông. Khi học sinh tin rằng “Cô hiểu mình”, các em sẽ tự khắc điều chỉnh hành vi, vì tôn trọng người giáo viên đó, chứ không phải vì sợ bị phạt.

2. Những sai lầm giáo viên thường gặp khi xử lý học sinh cá biệt

Không ai sinh ra đã biết cách quản lý học sinh cá biệt. Ngay cả những giáo viên dày dạn kinh nghiệm đôi khi cũng vô tình mắc sai lầm khiến tình huống trở nên khó kiểm soát hơn. Dưới đây là 4 sai lầm phổ biến nhất và cách để bạn tránh chúng.

2.1. La mắng và phạt công khai

Đây là lỗi thường thấy nhất. Khi học sinh cư xử sai, giáo viên thường phản ứng theo bản năng – nói to, nhắc nhở giữa lớp, hoặc thậm chí quát mắng. Hành động này dễ khiến học sinh cảm thấy bị hạ thấp trước bạn bè. Và phản ứng tự nhiên là chống đối, hoặc thậm chí “đấu lại” để bảo vệ lòng tự trọng.

➡ Giải pháp: Nói chuyện riêng. Một cuộc đối thoại ngắn gọn, bình tĩnh, trong không gian riêng tư sẽ giúp học sinh dễ mở lòng và tiếp thu hơn.

2.2. So sánh với học sinh khác

“Em xem bạn A học giỏi thế kia mà em…” – câu nói tưởng chừng khích lệ, nhưng thật ra gây tổn thương sâu sắc. So sánh khiến học sinh cá biệt cảm thấy mình kém cỏi và bị gạt ra ngoài. Dần dần, các em không còn muốn cố gắng nữa.

➡ Giải pháp: So sánh học sinh với chính bản thân em đó của ngày hôm qua.Ví dụ: “Cô thấy hôm nay em đã tập trung hơn hôm trước, cố gắng duy trì nhé.” – đây là cách ghi nhận tiến bộ, khuyến khích sự phát triển nội tại.

2.3. Thiếu nhất quán trong hành vi

Một ngày nghiêm, hôm sau dễ dãi, lúc phạt nặng, khi lại bỏ qua – đó là cách nhanh nhất khiến học sinh mất tôn trọng kỷ luật lớp học.
➡ Giải pháp: Hãy thống nhất quy tắc rõ ràng, và áp dụng nhất quán cho mọi học sinh. Khi giáo viên công bằng, học sinh sẽ dần “tự giác” tuân theo.

2.4. Thiếu kiên nhẫn và bỏ cuộc sớm

Học sinh cá biệt không thể thay đổi chỉ sau một buổi. Nhưng đôi khi giáo viên nản lòng, cho rằng “em này không thể thay đổi được”.
➡ Giải pháp: Ghi nhận những tiến bộ nhỏ. Dù chỉ là 10 phút tập trung, một câu trả lời đúng hay một buổi không vi phạm – hãy công nhận nó. Sự động viên đó chính là đòn bẩy tâm lý mạnh mẽ giúp học sinh tiếp tục cố gắng.

3. 5 cách quản lý học sinh cá biệt trong lớp hiệu quả

Không phải mọi biện pháp kỷ luật đều mang lại kết quả tích cực. Trong nhiều trường hợp, sự cứng nhắc chỉ làm học sinh cá biệt thu mình hoặc phản kháng mạnh hơn. Vì thế, cách quản lý học sinh cá biệt trong lớp hiệu quả nhất luôn là sự kết hợp giữa kỷ luật, thấu hiểu và lòng nhân văn.

Dưới đây là năm phương pháp được các chuyên gia giáo dục và nhiều giáo viên kinh nghiệm đánh giá là hiệu quả, bền vững và dễ áp dụng nhất trong thực tế lớp học Việt Nam.

3.1. Thiết lập quy tắc lớp học cùng học sinh

Điểm khởi đầu quan trọng nhất chính là quy tắc lớp học. Tuy nhiên, thay vì giáo viên áp đặt, hãy để học sinh cùng tham gia xây dựng. Khi các em được đóng góp ý kiến, các em sẽ cảm thấy mình có “quyền sở hữu” và có trách nhiệm tuân thủ quy định đó.
Ví dụ, trong một tiết sinh hoạt đầu năm, giáo viên có thể gợi mở:

“Theo các em, để lớp mình học tốt và vui vẻ, chúng ta cần những quy tắc nào?”

Những gợi ý được đưa ra như: không nói chuyện riêng khi người khác đang phát biểu, đến lớp đúng giờ, giúp đỡ bạn bè, hoặc nói lời cảm ơn sau khi được hỗ trợ. Sau khi thống nhất, hãy viết rõ ràng các quy tắc lên bảng hoặc dán ở góc lớp để nhắc nhở hàng ngày.

Ngoài ra, nên giải thích ý nghĩa tích cực của từng quy tắc thay vì chỉ nêu mệnh lệnh. Ví dụ: “Không nói chuyện riêng để thể hiện sự tôn trọng người khác” — điều này giúp học sinh hiểu sâu hơn về lý do, thay vì cảm thấy bị ép buộc.

3.2. Giao tiếp bằng sự bình tĩnh và tôn trọng

Trong mọi tình huống, giáo viên luôn là người “nắm quyền chủ động cảm xúc”. Khi học sinh cá biệt có hành vi sai, phản ứng đầu tiên của giáo viên không nên là tức giận, mà là kiểm soát cảm xúc.
Nói nhỏ, chậm, và dùng ngôn ngữ tôn trọng – điều này không chỉ giữ thể diện cho học sinh mà còn thể hiện bản lĩnh sư phạm.

Ví dụ, thay vì nói “Em lại làm ồn nữa à!”, hãy thử đổi sang “Cô biết em có thể chú ý hơn, cùng cô hoàn thành phần này nhé.”
Cách nói nhẹ nhàng ấy không chỉ giúp giảm xung đột mà còn khiến học sinh cảm thấy được tôn trọng và sẵn lòng hợp tác.

Các nghiên cứu về tâm lý giáo dục cũng cho thấy: khi giáo viên nói chuyện bình tĩnh, giọng nói đều và ánh mắt kiên định, học sinh có xu hướng phản ứng tích cực hơn 60% so với khi bị quát mắng công khai.

3.3. Xây dựng mối quan hệ cá nhân với học sinh cá biệt

Một trong những cách quản lý học sinh cá biệt trong lớp bền vững nhất là hiểu và kết nối với các em ở cấp độ cá nhân.
Học sinh cá biệt thường không dễ mở lòng, nhưng nếu giáo viên dành thời gian trò chuyện riêng, hỏi han hoặc khen ngợi đúng lúc, các em sẽ dần thay đổi.

Chẳng hạn, bạn có thể bắt đầu bằng một câu hỏi đơn giản:

“Cô thấy em rất khéo tay, có muốn giúp cô trang trí bảng thông báo không?”

Khi được tin tưởng, học sinh cảm thấy mình được nhìn nhận thay vì bị đánh giá. Nhiều giáo viên chia sẻ rằng, chỉ cần một cuộc nói chuyện riêng kéo dài 10 phút mỗi tuần cũng đủ khiến học sinh cá biệt thay đổi hoàn toàn thái độ trong lớp.

3.4. Khen đúng lúc, phạt đúng cách

Khen ngợi và kỷ luật đều là công cụ giáo dục, nhưng hiệu quả phụ thuộc vào thời điểm và cách thực hiện.
Một lời khen công khai khi học sinh cá biệt làm đúng – như “Cô thấy hôm nay em chủ động ghi chép, rất tốt!” – có sức mạnh hơn hàng chục lời nhắc nhở.

Ngược lại, khi cần phạt, hãy giữ mục đích là giúp học sinh nhận ra lỗi và tự sửa, chứ không làm tổn thương lòng tự trọng.
Ví dụ: thay vì bắt chép phạt, có thể giao nhiệm vụ hữu ích như “viết bản cam kết và đề xuất cách khắc phục”, hoặc “giúp lớp thu dọn dụng cụ sau giờ học”. Khi học sinh cảm thấy hình phạt có ý nghĩa, các em sẽ dễ tiếp thu hơn và ít tái phạm.

3.5. Tạo dựng môi trường lớp học tích cực

Không khí lớp học có ảnh hưởng lớn đến hành vi của học sinh. Một môi trường học tích cực – nơi mọi em đều cảm thấy được tôn trọng, được khích lệ và có cơ hội thể hiện – sẽ giúp giảm đáng kể số học sinh cá biệt.

Giáo viên có thể:

• Tổ chức hoạt động nhóm hợp tác (thay vì cạnh tranh).

• Dành 5 phút cuối giờ để cả lớp chia sẻ điều tốt trong ngày.

• Tạo “góc khen bạn” để học sinh ghi nhận hành động tốt của nhau.

Khi môi trường lớp học vui vẻ, học sinh cá biệt sẽ tự điều chỉnh để hòa nhậpthay vì chống đối. Và khi được công nhận trong tập thể, các em sẽ tìm thấy lý do để cố gắng hơn mỗi ngày.

4. Giữ kỷ luật nhưng vẫn xây dựng sự tôn trọng trong lớp học

Kỷ luật là nền tảng cần thiết để duy trì một lớp học ổn định, nhưng điều quan trọng hơn cả là giữ kỷ luật mà không đánh mất sự tôn trọng. Nhiều giáo viên trẻ khi mới đi dạy thường cho rằng, muốn học sinh nghe lời thì phải nghiêm khắc, phải đặt ra thật nhiều quy định. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, sự tôn trọng tạo nên sức ảnh hưởng mạnh mẽ hơn cả uy quyền. Một giáo viên được học sinh kính trọng sẽ khiến các em tự nguyện tuân thủ nội quy, thay vì tuân theo vì sợ bị phạt.

Đó chính là điểm cốt lõi của cách quản lý học sinh cá biệt trong lớp hiện đại – không phải áp đặt, mà là dẫn dắt; không phải kiểm soát, mà là truyền cảm hứng để học sinh tự điều chỉnh hành vi của mình.

4.1. Kỷ luật không có nghĩa là khắt khe

Trước hết, cần hiểu rằng “kỷ luật” không đồng nghĩa với “hình phạt” hay “nghiêm khắc tuyệt đối”. Kỷ luật là sự thống nhất về hành vi để đảm bảo môi trường học tập công bằng, tích cực và hiệu quả. Giáo viên đóng vai trò là người thiết lập và duy trì nguyên tắc, nhưng phương pháp thực hiện mới là yếu tố quyết định.

Khi học sinh cảm thấy quy định trong lớp được xây dựng dựa trên tinh thần hợp tác và tôn trọng, các em sẽ sẵn sàng tuân theo hơn là chống đối. Ví dụ, thay vì nói “Không ai được nói chuyện trong giờ!”, giáo viên có thể diễn đạt:

“Chúng ta cùng giữ trật tự để mọi người nghe rõ bài và hoàn thành nhanh hơn nhé.”

Sự thay đổi nhỏ trong cách diễn đạt giúp học sinh cảm nhận rằng quy định ấy dành cho lợi ích chung, chứ không phải để kiểm soát.

4.2. Tôn trọng là nền tảng của kỷ luật

Một trong những nguyên tắc vàng của nghề giáo là: “Muốn được tôn trọng – hãy tôn trọng trước.” Tôn trọng ở đây không chỉ là lời nói nhẹ nhàng, mà còn thể hiện trong ánh mắt, cách lắng nghe và phản hồi. Khi học sinh nói, dù câu trả lời chưa đúng, giáo viên hãy nhìn thẳng vào các em, gật đầu và phản hồi tích cực như:

“Cảm ơn em đã chia sẻ. Đây là một ý rất thú vị, cô muốn cả lớp cùng thảo luận thêm nhé.”

Chỉ một hành động nhỏ cũng khiến học sinh cảm thấy được công nhận, từ đó hình thành lòng tin và sự tôn trọng ngược lại. Với học sinh cá biệt, điều này đặc biệt quan trọng. Bởi lẽ, nhiều em trở nên “khác biệt” không phải vì muốn chống đối, mà vì chưa từng được lắng nghe.

Một lớp học dựa trên nền tảng tôn trọng sẽ khiến kỷ luật trở nên tự nhiên và nhẹ nhàng, chứ không gò bó hay áp lực.

4.3. Nhất quán và công bằng – chìa khóa để duy trì uy tín

Giữ kỷ luật hiệu quả đồng nghĩa với việc giáo viên phải nhất quán trong hành động và công bằng trong xử lý. Nếu cùng một lỗi nhưng giáo viên xử lý khác nhau cho từng học sinh, cảm giác bất công sẽ nhanh chóng lan rộng trong lớp, làm giảm hiệu quả quản lý.

Học sinh, đặc biệt là lứa tuổi trung học, rất nhạy cảm với sự công bằng. Một giáo viên được xem là “công bằng” sẽ dễ dàng tạo được uy tín.
Hãy luôn đảm bảo rằng:

• Mọi quy tắc áp dụng cho tất cả các học sinh, không phân biệt học lực hay tính cách.

• Khi xử lý lỗi, giải thích rõ lý do, để học sinh hiểu rằng hình thức kỷ luật không nhằm hạ thấp, mà là để các em nhận ra sai và tiến bộ hơn.

Chính sự minh bạch và công bằng ấy khiến học sinh cảm thấy yên tâm, tin tưởng, và tuân thủ một cách tự nguyện.

4.4. Kỷ luật dựa trên sự đồng hành và lòng tin

Thay vì “phạt” học sinh vì sai, hãy “đồng hành” cùng các em để sửa sai.
Một giáo viên giỏi không bao giờ cắt đứt cơ hội của học sinh, mà luôn mở ra con đường để các em chuộc lỗi bằng hành động tích cực.
Ví dụ: khi một học sinh thường xuyên trễ học, thay vì phạt ghi bản kiểm điểm, giáo viên có thể nói:

“Tuần này cô nhờ em phụ trách điểm danh sớm giúp lớp, được không?”

Khi được giao trách nhiệm, học sinh sẽ cảm thấy mình được tin tưởng, từ đó có động lực thay đổi hành vi. Niềm tin này chính là “liều thuốc mạnh” nhất giúp giáo viên quản lý học sinh cá biệt hiệu quả và bền vững.

Niềm tin cũng giúp xây dựng mối quan hệ hai chiều. Khi học sinh tin rằng giáo viên luôn mong điều tốt cho mình, các em sẽ dần trở nên hợp tác hơn, không còn chống đối hay phá phách.

4.5. Giữ kỷ luật bằng cách trao quyền

Một lớp học dân chủ – nơi học sinh được tham gia vào quá trình xây dựng nội quy, đánh giá hành vi, hay đề xuất hình thức khen thưởng – chính là môi trường lý tưởng để tôn trọng và kỷ luật cùng tồn tại.
Khi học sinh được “trao quyền”, các em sẽ cảm thấy mình là một phần của tập thể, không phải đối tượng bị quản lý.

Giáo viên có thể tổ chức những buổi họp lớp nhỏ hàng tuần, cho phép học sinh góp ý về:

• Cách tổ chức lớp học;

• Cách xử lý tình huống vi phạm;

• Hình thức thưởng – phạt hợp lý.

Điều này không chỉ tăng tính tự giác, mà còn giúp học sinh tự đặt ra giới hạn cho bản thân.
Khi tập thể tự thống nhất, kỷ luật trở nên nhẹ nhàng hơn rất nhiều – bởi nó được duy trì bằng ý thức chung, không phải bằng sự ép buộc từ bên ngoài.

4.6. Kỷ luật với trái tim – không chỉ bằng quy tắc

Cuối cùng, hãy nhớ rằng kỷ luật thật sự bền vững khi nó đi cùng tình yêu thương và lòng kiên nhẫn. Một giáo viên có thể nghiêm khắc, nhưng vẫn ấm áp; có thể đặt ra quy tắc, nhưng vẫn linh hoạt khi cần. Bởi dạy học không chỉ là truyền đạt kiến thức, mà còn là nuôi dưỡng nhân cách và cảm xúc con người.

Những học sinh cá biệt hôm nay có thể chính là những người trưởng thành mạnh mẽ, nếu chúng được lớn lên trong một môi trường được uốn nắn bằng sự tôn trọng và cảm thông. Giữ kỷ luật bằng trái tim – đó là cách giúp học sinh vừa biết điều, vừa biết yêu thương. Và chính điều này mới là thành công lớn nhất của một người thầy.

5. Kết luận

Quản lý học sinh cá biệt chưa bao giờ là công việc dễ dàng, nhưng đó cũng là một trong những trải nghiệm đáng quý nhất của nghề giáo. Khi thầy cô học cách nhìn nhận các em không chỉ qua hành vi mà còn qua hoàn cảnh, cảm xúc và nỗ lực ẩn sau những phản kháng, việc “quản lý” sẽ dần chuyển thành “đồng hành”. Sự thay đổi thật sự chỉ đến khi học sinh cảm nhận được rằng thầy cô không muốn trừng phạt, mà muốn giúp các em tốt lên từng ngày.

Có những lúc học sinh cá biệt khiến giáo viên mệt mỏi, thậm chí mất niềm tin, nhưng chính trong những khoảnh khắc đó, sự kiên nhẫn và thấu hiểu của người thầy lại trở nên quý giá nhất. Một lời động viên đúng lúc, một ánh nhìn tin tưởng, hay đơn giản là việc cho các em cơ hội được làm lại – đôi khi có thể thay đổi cả hành trình trưởng thành của một đứa trẻ. Bởi lẽ, mọi học sinh đều có điều tốt đẹp bên trong, chỉ là chúng cần ai đó đủ kiên trì để giúp mình nhận ra.

Cuối cùng, cách quản lý học sinh cá biệt trong lớp hiệu quả nhất vẫn là quản lý bằng trái tim. Khi kỷ luật được duy trì bằng yêu thương, và sự nghiêm khắc được đi cùng lòng bao dung, lớp học sẽ trở thành nơi an toàn để học sinh được học, được sửa sai và được lớn lên. Một người thầy biết lắng nghe và tôn trọng học trò không chỉ đang dạy chữ, mà còn đang dạy cách làm người – điều mà bất kỳ cuốn sách nào cũng không thể thay thế.

👉 Nếu bạn đang mong muốn nâng cao kỹ năng giảng dạy, đồng thời sở hữu chứng chỉ TESOL Quốc tế uy tín, hãy để ETP TESOL đồng hành. Chúng tôi không chỉ mang đến chương trình học chất lượng, mà còn là một cộng đồng giáo viên đầy nhiệt huyết – nơi bạn được học hỏi, kết nối và phát triển bền vững.

Hãy để ETP TESOL đồng hành cùng bạn trên hành trình chinh phục khoá học TESOL Quốc tế tại Việt Namvà khởi đầu sự nghiệp giảng dạy tiếng Anh chuyên nghiệp. Hãy liên hệ ngay hôm nay để được tư vấn chi tiết về chương trình học TESOL Quốc tế tại Việt Nam, lịch khai giảng và những ưu đãi đặc biệt đang áp dụng.

Bạn có thể tìm đọc thêm về ETP TESOL tại: ETP TESOL VỮNG BƯỚC SỰ NGHIỆP GIÁO VIÊN TIẾNG ANH

Tìm hiểu thêm

• Nhận ngay Ebook ETP TESOL TẶNG bạn
• 7 Ứng dụng Trí tuệ nhân tạo AI trong giáo dục
• [Thầy cô hỏi, ETP TESOL trả lời #4] Phương pháp hiệu quả để thúc đẩy động lực học tập cho học viên đi làm bận rộn?
• [Thầy cô hỏi, ETP TESOL trả lời #3] Làm thế nào để giáo viên có thể giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách nhanh chóng và nhớ lâu hơn?
• Chuyên mục “Thầy cô hỏi, ETP TESOL trả lời”